AVRUPA’DA TÜRKLER (III)
Selçuklular
Oğuz boylarıyla karışık oymaklar Hazar Denizi kıyılarında yerleşik idiler. Onlarla aynı yurdu paylaşan Tatarlar gibi onlar da yeni otlaklar aramak üzere ayrılıyorlar.
Onuncu yüzyılın ikinci yarısında, Selçuklular (Komutanlarına Seldjouk deniyor) olmak üzere ve Anadolu’ya giriyorlar.
“Arslan yürekli, Doğu’nun ve Batı’nın kralı, inananların komutanı” Alp-Arslan, önce Ermenistan’ı, ardından Suriye’nin, Antakya, Şam ve Halep’ini ele geçiriyor.
1073 yılında basileus Michel İstanbul için kaygılanmaya başlıyor ve Papa VIInci Gregoire’dan yardım istiyor.
1078’de Kudüs de düşünce, Haçlı Seferleri’nin başlamasına yol açılmış oluyor.
Ancak Büyük Selçuklu İmparatorluğu, önce Anadolu ve İran diye ikiye ayrılıyor, ardından Anadolu’da Moğolların, İran’da da Harezmîlerin karşısında dayanamayıp küçük beyliklere bölünüyorlar.
Emir’in Sultan olması
Bir Türkmen beyi Süleyman Şah’ın, 1214’te ölümü üzerine (Fırat’ı geçerken mi boğuldu yoksa Harezmi’lerin sarayında mı öldürüldü tam bilinmez!) yönettiği beylik dört oğlu arasında paylaşılıyor: Tuğrul ve Dündar’a, Halep ile Kayseri arasındaki bölge düşüyor ama Dündar’ın erken ölümü üzerine Tuğrul, yine Selçuklu soyundan Alaaddin’in yönetimine giriyor.
Alaaddin’in Başkenti Konya (İconium) olup, toprakları Orta Anadolu’dan Suriye’ye değin uzanmaktadır.
Aynı dönemde Cengiz Han orduları Urallar’dan Çin Seddine kadar olan bölgeye egemendirler.
Tuğrul’un ölümü üzerine, büyük oğlu Osman (Bacak kırıcı demektir) yerine geçecek, Alaaddin ona kendi adına para basma yetkisi verecektir.
1300’lere doğru Alaaddin’in varis bırakmadan ölümü üzerine de, Osman, Sultan unvanı alacak ve Osmanlı Sultanlığı da böylece kurulmuş olacaktır.

Osman Gazi (1299-1326)
Sultandan Padişaha
1326’da Osman’ın ölümü üzerine, oğlu Orhan sultanlığı devralacak ve askerlerine ‘düzenli maaş’ verecektir. Ve tutsak ettiği Hristiyan çocuklarına askerî eğitim vererek (milis) yetiştirecek, böylece ‘yeni ordu’ anlamında ‘Yeni Çeri’ orduları kurulmuş olacaktır.
Başkenti Bursa’ya taşıyacak ve İstanbul’da bulunan Contacuzène kızını Orhan’a vererek bir akrabalık ilişkisi kurmaya çalışacaktır.
Orhan’ın sarayı artık ‘Babı Ali’ (Sublime Porte) diye adlandırılacak, kendisi de Padişah olacaktır.

Orhan Gazi (1326-1362)

Le Botry’e göre, Osmanlı henüz Anadolu’yu Avrupa’dan ayıran denizi geçecek durumda değildir ve hatta bir kayığı bile yoktur.
Ancak, Orhan, İznik kentinin yönetimini oğlu Süleyman’a verecek ve o da kendi bölgesinden görülebilen İstanbul surlarına bakarak, bir gün karşı kıyıya geçmeyi hayal edecektir.
Nihayet 1357 yılında, Türkler, Süleyman’ın girişimleri sonucu Avrupa yakasına ayak basabileceklerdir.
Orada kalmayacak, Türkler önce, yine Süleyman’ın yönetiminde tüm Trakyayı ve Edirne’yi ele geçireceklerdir.
I.Murat, Sipahi ve Tımar
Orhan Gazi’nin ölümü üzerine, ikinci oğlu Murat (Amurat) tahta çıkacak ve döneminde yeniçerilerin sayısı da 10 000 kişiyi bulacaktır.

I.Murat (1362-1389)
Murat orduya bir düzen getirecek ve yeniçerileri oda’lara ayıracak ve başlarına bir ağa atayacaktır.
Ayrıca Sipahi diye adlandırılan atlı birlikler kuracak ve onlara tımar denilen topraklar verilecektir. Böylece tımar sahibi, savaş zamanı atlı ve silahlı askerleri sağlamakla yükümlü kılınacaktır.
Gücü artan Murat’ın Devlet işlerini yönetmesi için, en az kendisi kadar yetkili bir Sadrazam (grand-vizir) atama zorunluluğu doğmuş olacaktır.
Yine bu dönemde, özellikle askerler arasındaki sorunların çözümü olmak üzere, tüm kadı’ların bağlı olduğu Kadıasker’lik kurulacaktır. Kadıaskerler, maaş yerine ganimetin beşte birini alacaklardır. Böylece savaş, yeni ganimetler getiren bir ‘gerekliliğe’ dönüşmüş olacaktır.
Murat döneminde yapılan yenilikler arasında okul ve hastahanelerin kurulması da sayılmalıdır.
Otuz yıla yakın süren Murat döneminde, Türkler Avrupa’da ilerlemelerini sürdürürken, doğallıkla Balkanlar’da Osmanlı’ya karşı ‘koalisyon’ arayışları da başlamış olacaktır.
(Sürecek)
Habip Hamza Erdem