ÇİN İZLENİMLERİ (III): YAKIN ÇİN TARİHİ AYAKLANMA VE DEVRİMLER TARİHİDİR…

Dr. Noyan UMRUK

Dinsel motiflerle mülkiyette ortaklığı öngören, açlıktan kırılan köylü, işçi ve madenci kitlelerini saflarına çekerek siyasi bir ayaklanmaya (1850-1864) dönüşerek Çin’i derinden sarsan, 20 milyon Çinlinin ölümüne yol açan, Hong Xiuquan’ın önderliğindeki Taiping Cennet Krallığı Devrimi hem sömürgecilerle işbirliği içindeki Qing hanedanını sarstı; hem de derebeylik rejiminin temel taşlarını yerinden oynattı.

Boxer Ayaklanması

Çin’in içine düştüğü zafiyet, Çin'e bağlı bir krallık olan Kore üzerinde Japonya’nın hak iddia etmesine ve 1894’de Çin-Japon savaşına yol açtı. Ağır bir yenilgiye uğrayan Çin, Şimonoseki Barışı ile Japonya'ya önemli ödünler verdi. Japonya'nın Uzakdoğu’da güçlenmesi istemeyen Avrupa devletleri ve Rusya duruma müdahale ederek söz konusu anlaşmanın hükümlerini Çin lehine düzelttiler.
Ancak, bu yardımların bedelini Çin çok ağır ödedi. Rusya, İngiltere ve Fransa Çin'in ekonomik önem taşıyan bölgelerini işgal ederek Çin'i bölüştüler. Bu durum, Çin'de milliyetçi duyguları kamçıladı.1870 yılında gizli olarak kurulmuş bulunan dinsel nitelikteki Boxer Cemiyeti Qing hanedanına karşı mücadele vermekte iken, Çin'in parçalanmasından sonra yabancı güçlerin ülkeden atılması için mücadeleye başladı. Ayaklanmadan büyük rahatsızlık duyan İtalya, ABD, Fransa, Avusturya-Macaristan, Japonya, Almanya, Birleşik Krallık ve Rusya "Sekiz Devlet İttifakı"nı kurdular. 14 Temmuz 1900 tarihinde 54 bin kişilik birleşik bir orduyla Tianjin'deki ayaklanmayı bastıran Sekiz Devlet güçleri, Pekin'i ele geçirdi. İmparatorluk ikametgâhı olan Yasak Şehir'i yağmaladı ve Çin'e ödenmesi mümkün olamayan bir zarar tazminatı yükleyerek, 1899’da başlayan ve 2 yıl süren ayaklanmayı çok kanlı biçimde bastırdı.

Devrimler Çağı…

Artık taşlar yerinden tamamen oynamıştı…20.yy. tüm dünya için olduğu gibi Çin içinde devrimler çağı oldu. Dr. Sun Yat-Sen(1) önderliğindeki 1911 burjuva demokratik devrimi işbirlikçi Qing Hanedanı’ na tamamen son verdi. Çin’i 2,000 yılı aşkın bir süre yönetmiş olan monarşik sistem, Çin Cumhuriyeti geçici hükümetinin kurulması ile son buldu. 1911 Devrimi, modern Çin tarihinde büyük önem taşır. Ancak, 1911 Devriminin olumlu sonuçları, Çin burjuvazisinin verdiği tavizler nedeniyle ortadan kalktı ve ülke, içeride istibdada, dışarıda ise bağımlılığa mahkûm edildi. Çin halkı bu devrimden pek bir şey anlamamıştı. Sun Yat-Sen'in 1925’de ölümü ile Kuomintang'ın (Çin Milliyetçi Partisi) başına geçen Çan Kay Şek geçti.
Bu süreçte 1917 Ekim Devrimi Çin’de derin yankılar uyandırdı. İlerici Çin aydınlarında bağımsızlık, adil bir bölüşüm, planlı bir ekonomik gelişme için Marksizm’in Çin devrimini başarıya ulaştırabilecek yegâne çare olduğu bilinci oluşmaya başladı. Ekim Devriminden etkilenen Çin aydınları “4 Mayıs Hareketi”ni başlattı. Bu emperyalizm ve feodalizm karşıtı hareket, sosyolojik anlamda köylülük karakteri ağır basan Çin emekçilerinin dinamizmini canlandırmayı ön planda tuttu. Hareket, devrimin yaygınlaşarak Çin halkının devrimci pratik ile birleşmesine imkân verdi. Çin Komünist Partisi'nin ideolojisi ve kadroları bu pratik içinde oluştu. 1921'de bu kadrolar Mao Zedong, Dong Biwu, Chen Tanqui, He Shuheng, Wang Jinmei, Deng Enming gibi öncüler Şanghay'da I.Ulusal Kongre'yi düzenleyerek Çin Komünist Partisi'ni kurdular. Bu tarihten itibaren Çin devrim süreci yeni bir görünüm ve ivme kazandı.
Çin halkı, ÇKP' nin önderliğinde 28 yıllık çetin bir mücadele sürdürdü. Bu çetin mücadele, Çin Devrim Tarihinde dört döneme ayrılır: Kuzeyde Mahalli diktatörlere karşı savaş (1924-1927), Çiftçi Devrimi Savaşı (1927-1937), Japon Savaşı (1937-1945) ve Kurtuluş Savaşı (1945-1949). Bu son savaş, Çan Kay Şek liderliğindeki Kuomintang iktidarına son verdi. Çin Tayvan ve bir kaç ada dışında bugünkü sınırlarına ulaştı.
Bu süreçte, Kuomintang'ın başına geçen Çan Kay Şek Kuzey Seferi'nde Çin'i yerel egemenlere karşı birleştirerek 1928 yılında Çin Cumhuriyeti'nin lideri olmasına karşın Çin-Japon Savaşı'nda itibar kaybetmiş. Çin İç Savaşı'nda ise (1927–1949) Devrimciler karşısında başarısızlığa uğramış, hükümetini Tayvan'a taşımak zorunda kalmış; burada hayatını Milliyetçi Çin Cumhuriyeti'nin Başkanı olarak sürdürmüştür.
AYDINLIK,08.06.2014