DEVLET, ULUS, KÜRESELLEŞME (III)
Yapay ‘Ulus’
Daha önceki yazılarımızda değindiğimiz gibi, “Fransa’da ‘Ulus’ politika tarafından kurulmuştur (a été accochée)”(1).
Yani, ‘Ulus’ herşeyden önce ‘Politik Ulus’tur.
Ve bu anlamda, Michel Charzat’nın da vurguladığı gibi, Fransızlık, Avrupa’nın en yapay ‘ulusculuğu’, Fransa da Avrupa’nın en yapay (artificielle) ulusudur.
Peki ama ‘Avusturyalılık’ diye bir ‘ulus’ da sözkonusu mudur?
Eğer Fransa ‘yapay’ bir ulus ise Avusturya tamamen hayalî (imaginaire) bir ulus olmaktan öteye gidemez.
Ne var ki, ‘politik’ olarak bugün hem Fransa ve hem de Avusturya ‘sağlam ulus’lara örnek olarak gösterilebilirler.
Oysa, insanlığı, ‘politika’nın dışında çıkarmak isteyenler, sanki ‘Devlet’ politik bir kurum olmaktan başka bir şeymiş gibi, ısrarla onu ‘etnik’ ve ya da ‘zoolojik’ bir kavrayışla ‘Ulusal Devlet’ çerçevesine oturtmaya çalışmaktadırlar.
İşte ‘Ulusal Devlet’çilerin, ayırdında olmadıkları en başat ‘kavrayışsızlık’ bu olup, bu ‘boşluk’tan ister ‘tümevarım’ ve isterlerse ‘tümdengelim’ yoluyla olsun, çıkmalarının olanak ve olasılığı bulunmamaktadır.
Eğer buna ‘inanç’ denilecek olursa, ‘ulusal devlet’çilerimiz de boşinanç grubunda değerlendirilmek durumunda olacaklardır.
Ulus’tan Uluslararasıcılık’a
Ve yine, insanlık ‘zoolojik’, ya da Türkiye’deki Diyanet İşlerinde görevli bir ‘imam-profesör’ün kavrayışıyla ‘kozmopolit’ bir ‘topluluk’ olarak değerlendirilecek olursa, ya Emmanuel Kant’ın ‘evrensel cumhuriyet’ine yönelecek ya da Mevlana gibi tüm insanlığı ‘kavuğunun altı’nda birleştirmeye çalışacaktır.
Tam da bu nokta’da, ‘yurttaş ulus’ kavrayışının ‘etnik ulus’ anlayışına karşıt olarak ortaya çıktığına tanıklık ediyoruz.
İnsanı ‘hayvanlık’tan kurtacak olan onun ‘yurttaşlık’ aşamasına yükseltilmesidir.
Değil mi ki, Mevlana, “Muhammed, diyordu, her gün yetmiş mâkam aşıyordu. Her mâkamın yüceliğine vardığında önceki mâkam ve mertebedeki bilgisinin yetmezliğinden istiğfar ediyordu".
Sıradan bir ‘yurttaş’tan her gün ‘yetmiş mâkam’ aşması beklenmese de yetmiş ve hattta yediyüz yılda bir ‘mâkam’ aşması çok görülmemelidir. Nitekim, insanoğlu yedibin yıl sonra ‘yurttaşalık bilinci’ne ulaşmış bulunmaktadır (1789).
Ne var ki, insanlık bir boşluk içinde değil, acunsal bir ‘düzen’ içnde yer almak durumundadır. Bu da, başından buyana ‘uluslararacılık’ (internationalisme) terimiyle dillendirilmektedir.
Daha sonraki dönemlerde, yüklendikleri anlamlara bağlı olarak, globalizm ve ya da mondializm terimleri de kullanılmaya başlandı.
Bu kez, ‘yurttaşlığa’ dayalı ‘Devlet-Ulus’ların bu ‘uluslararacılık’ içindeki yeri sorgulanır oldu.
Bu ‘sorun’a Jean Jaurès’in önerdiği çözüm ise günümüzde geçerliliğini korumaktadır: “Ulusların bağımsızlığı, diyordu Jean Jaurès, ancak uluslararasıcılık içinde en yüksek garantisini bulacak; uluslararacılık ise ancak bağımsız uluslar varoldukça güçlü ve saygın organlarına kavuşacaktır.”
Buradan hareketle denilebilir ki; “az uluslararasıcılık ulustan uzaklaştırır, çok uluslararasıcılık ulusa yaklaştırır; az ulusalcılık uluslararasıcılıktan uzaklaştırır, çok ulusalcılık uluslararasıcılığa yaklaştırır”. (2)(Armée Nouvelle, 1915)
Her ne kadar Jaurès’in ‘ulus’ yerine yurt (patrie) ulusalcılık yerine de yurtseverlik (patriortisme) terimleri kullandığı söylenebilirse de; Jaurès, ileride değineceğimiz üzere, ulus ile ülke (pays) terimlerini de biribirleri yerine kullanmaktadır.
Dahası, kimi yerde, ülke terimini sınırları belli bir coğrayfadan çok, yürekte (ve belki de zihinde) bir ‘duygu’ olarak da kullanacaktır.
İşte ‘ulus’u ‘boy’a, ‘soy’a, ‘kan’a, ‘kılıç ve kalkan’a ya da ‘tank ve top’a bağlayanlar olduğu gibi, ‘paraya pul’a bağlayanlar da çıkmayacak değildir.
Bu yazıyı burada sonlandırırken, ‘Katar ulusu’ üzerinde düşünülmesinin bundan sonraki yazıları anlamaya yardımcı olacağını söyleyebilirim.
(Sürecek)
Habip Hamza Erdem

(1) Michel Charzat, Politiquement Libre, Démocratie ou libéralisme:le pari de la Cité, La Découverte, Paris, 1999
(2) Didier Billion, “Etat et Nations dans la Mondialisation”, RIS, n° 102, pp: 73-74