DÜŞMAN KARDEŞLER : ŞEFFAFLIK ve YOLSUZLUK
Dr. Noyan UMRUK

Uluslararası Şeffaflık Örgütü 1995’ten bu yana her yıl yayınladığı Yolsuzluk Algı Endeksi’nin 2015 sonuçlarını açıkladı. Söz konusu endeks ülkeleri 100 puan üzerinden değerlendiriyor… Yolsuzluk açısından alnı açık ülkeler yüksek puanlarla üst sıralarda yer alıyor… Yolsuzluk arttıkça aşağı sıralara iniliyor… Örneğin Danimarka 91 puanla birinci sıradayken,Somali 8 puanla en alt sıralarda…
Yolsuzluk Algı Endeksinin Metodolojisi
168 ülkede gerçekleştirilen, 11 farklı uluslararası kurumun 12 farklı araştırmasının bulguları incelenerek hazırlanan Yolsuzluk Algı Endeksi, uzmanlar ve iş dünyasının kamu sektörüne ilişkin yolsuzluk algılarını yansıtıyor. Endeks′teki metodoloji ile 0-100 değerleri arasında bir sıralama gerçekleştirilmekte olup, “0” en yüksek yolsuzluk algısı, “100” ise en düşük yolsuzluk algısına karşılık geliyor.

Puanları yükselten ya da düşüren başlıca kriterler:

*Bütçe ve kaynak kullanımı disiplini,
*Kamu harcamalarının denetimi
*Yargı bağımsızlığı , sürati ve işleyişi,
*Basın özürlüğü
*Nepotizm(Kayırmacılık)…

Türkiye’nin Trajik Düşüşü Devam Ediyor!

168 ülkeyi ele alan endeks 2015 sonuçlarında, Türkiye 3 puanlık düşüşle 2014’te aldığı puanın da altında kaldı. Üç yıl önce 54ncü sırada olan Türkiye 2015’te 66ncı sraya düşerek, işi 66’a bağlamış oldu…
Türkiye’nin Yolsuzluk Algı Endeksi’ndeki notu, bu yıl 3 puan birden düşerek 45 puandan 42’ye geriledi. 2014 yılında yaşadığı dramatik düşüş ve bu yeni düşüşle Türkte olumsuz konumunu pekiştirmiş ve sürdürmüş oldu. Puanı yanında ülke sıralamasında da 2 sıra daha düşüş yaşayan Türkiye, 2014 yılı Endeks’inde 64. sıradayken şimdi 168 ülke arasında 66. sırada yer alıyor. Yolsuzluk Algı Endeksi sıralamasındaki bu düşüş, son yıllarda yapıldığı iddia edilen reformların uygulamada pek işlemediğini ya da işletilmediğini gösteriyor
Türkiye, bu yılki puan ve sıralamaya göre Bulgaristan’la birlikte tüm Avrupa Birliği ülkelerinin gerisinde kalarak gittikçe Avrupa’dan uzaklaşıyor. 19 Doğu Avrupa & Orta Asya ülkesi arasında geçtiğimiz yıl tapeli skandallarla sarsılan Makedonya ile birlikte 3. sırada yer alan Türkiye, G20 ülkeleri arasında ise 10. sıradan 12. sıraya geriledi. Ayrıca Türkiye’nin ismi Endeks’te, Libya ya da skandallarla sarsılan Brezilya gibi geçtiğimiz dört yıl içinde dünya üzerinde en kötü performansı gösteren ülkeleri bulunduğu liste içinde de geçmekte…
2015 Yolsuzluk Algı Endeksi′nde küresel ölçekte ülkelerin % 68’i 50 puanın altında kalıyor. Yolsuzluk algısının en az görüldüğü ülke olarak Danimarka (91) en üst sırada yer alırken, Finlandiya (90) ve İsveç (89) onu izliyor. Kuzey Kore ve Somali ise 8 puanla yolsuzluk algısının en yüksek olduğu ülkeler olarak belirlendi.
Bu sonuçlar, dünya genelinde kamu kuruluşlarının ve yetkililerin daha şeffaf, dürüst ve hesap verebilir politikalar geliştirmeleri gerektiğini açıkça gösteriyor.

Türkiye’nin Düşüşü Nasıl Okunmalı?

Türkiye’nin sıralamadaki bu düşüşü, kuşkusuz, yolsuzlukla mücadele alanında son yıllarda sergilediği olumsuz performansı yansıtıyor.
Uluslararası Şeffaflık Derneği Başkanı E. Oya Özarslan “Yolsuzluk skandallarının yargılanamadan kapanması ve yargılama sürecine yapılan müdahaleler ülkemizde “cezasızlık” kültürünün yerleşik hale gelmesine ve yolsuzluk fiillerinin yargılanamayacağı algısına yol açmıştır. Bu toplumsal yapıda öğrenilmiş çaresizlik benzeri bir hal yaratmakta ve halk arasında yolsuzluğa karşı bir şey yapılamayacağı şeklinde olumsuz bir kanıya ve son aşamada duyarsızlık ve umursamazlığa yol açmaktadır. Ayrıca yolsuzluğu önlemek için çok uzunca bir süredir herhangi bir reform yapılmadığı gerçeğiyle bu toplumsal umarsızlık ve ilgisizlik durumunu birleştirirsek, bu durum yolsuzluk konusunda herhangi bir şekilde mücadele etmek için olumsuz ön koşulları oluşturmaktadır.” yorumunda bulundu.
Türkiye’nin puanındaki bu süre giden düşüş ayrıca, yolsuzluk sorunu ile birlikte düşünce ve ifade özgürlüğüne getirilen kısıtlamalar, basın ve internete getirilen sınırlamalar, yargı üzerinde belirgin hale gelen baskı ve açık bir şekilde hukuka aykırı bazı uygulamaların küresel ölçekte uyandırdığı tepki olarak da yorumlanabilir.
Rapor, toplumsal ve siyasal anlamda Endeks’in sonuçları, yolsuzluk sorununun aslında bir demokrasi, düşünce ve ifade özgürlüğü sorunu haline geldiğine de vurgu yapıyor. Bu bağlamda, Uluslararası Şeffaflık Örgütü, Türkiye’nin de içinde bulunduğu bir dönem sıcak para akışı ile hızlı büyüyen ekonomilerin yolsuzluğun artmasına neden olan bir cezasızlık ve dokunulmazlık kültürü yaratarak sorunun kronikleştiğini vurguluyor…
Bu uluslararası verilerin Türkiye’ye yapılan ekonomik yatırımlar açısından da etkisinin devam edeceği düşünülüyor... Bu durum, Türkiye’nin ülke riskini yükselttiği için Türkiye’de operasyonlarını gerçekleştiren yatırımcı yerli veya çok uluslu şirketlerin doğrudan etkilenmesine sebep oluyor… Unutmamak gerekir ki, yolsuzluk algısı yüksek, şeffaflık kültürüne sahip olmayan ülkelerde, sağlıksız ekonomik büyüme ve yüksek maliyetli üretim kaçınılmazlaşıyor ve bu durum tüm ülke ekonomisine ve halka ciddi zararlar veriyor, ahlaki çöküntü yaratıyor, ekonomik aktör ve bireyleri bir şekilde yağmadan pay alma çabalarına zorluyor…

Çare:

*Bütçe ve kaynak kullanımı disiplini,
*Kamu harcamalarında bütçe dışı fonlar yaratılmaması,
*Kamu harcamalarının ciddi yöntemlerle denetimi,
*Yargı bağımsızlığı, sürati ve işleyişi,
*Basın özgürlüğü
*Toplumsal bilinç ve tepki yaratılması…

Kaynak:2015 Yolsuzluk Algı Endeksi İngilizce sayfası için: http://www.transparency.org/cpi2015