İpek Yolu soruları...

Bakü-Tiflis-Kars demiryolu hattı...

Hattın açılışını Cumhurbaşkanı Erdoğan ve Azerbaycan Cumhurbaşkanı Aliyev; Gürcistan, Özbekistan ve Kazakistan başbakanlarının katılımı ile gerçekleştirdi.

Törende Erdoğan; "Asya'yı, Avrupa'yı ve Afrika'yı birbirine bağlama hedefiyle başlatılan yeni İpek Yolu girişiminin halkalarından birini hizmete alıyoruz. Bakü-Tiflis-Kars demiryolunun ilk seferinin gerçekleşmesiyle orta koridor projesinin en önemli ayağı tamamlanmış oluyor. Böylece Londra'dan Çin'e kesintisiz demiryolu bağlantısı kurulduğunu da ilan ediyoruz. Kararlılığımızın ve vizyonumuzun eseri olan bu proje hepimizin ortak başarısıdır."

Elbette bu hat çok önemli... Azerbaycan, Gürcistan Türkiye iş birliğini artıracak, daha da yakınlaşmaya neden olacak... Ancak proje, Çin'in dünya jeopolitiğini değiştirecek Bir Kuşak Bir Yol Girişimi ile ne kadar ilintili, bazı soru işaretleri var...

Çin, dünyanın üretim üssü olması nedeniyle başta Avrupa olmak üzere, Asya, Afrika ve Orta doğu'ya hızla ve ucuza bağlanmanın yollarını arıyor... Dünyanın en büyük ihracatçısı olarak, ürettiği malı bu pazarlara olabildiği kadar hızlı, ucuz ve güvenli taşıyarak satmanın peşinde.

Türkiye; Asya, Afrika ve Avrupa hattında olağanüstü bir geçiş üstünlüğüne sahip. Çin'in tüm bu pazarlara en güvenli ve hızlı çıkışının anahtarı Türkiye'de...

Bu nedenle projenin başından bu yana Çin'in Türkiye'ye, Türkiye'nin Çin'e ihtiyacı var diye yazıyorum.

Temmuz ayında bu köşede; "Dev proje Türkiye'den geçecek mi?" diye sormuştum. Hatta Çin'in Türkiye'yi baypas ettiğini yani devre dışı bıraktığını gösteren bir haritaya yer vermiştim...

Açılışı yapılan Bakü-Tiflis-Kars demiryolu projesinde Erdoğan'ın söylediğine göre bu hat Çin'in İpek Yolu projesinin orta koridorunu ifade ediyor... Peki, projenin yani hattın başında bulunan Çin Devleti neden bu açılışta yer almadı? Asıl hedefi Çin ürünlerinin dünyaya ulaştırılması olan hattın açılışında, neden Çin'li tek yetkili yoktu?

Bu soruları bir haber ile derinleştirmek isterim. Çin'in resmi radyosundan yayınlanan bir habere göre, bizim İpek Yolu projesi demeyi tercih ettiğimiz ancak dünyada Bir Kuşak Bir Yol Girişimi olarak adlandırılan proje kapsamında, Çin ile Fransa arasında aktarmasız demiryolu taşımacılığının güzergâh sayısı artırılmış. Habere göre Çin malları ile yüklenmiş kargo trenleri, Fransa'nın Dourges kentine yola çıkmış. 10 bin 800 kilometre uzunluğundaki yeni hat Avrupa'ya malların 20 gün daha erken ulaşmasını sağlayacakmış.

Bu hat Kazakistan, Rusya, Beyaz Rusya, Polonya ve Almanya'dan geçerek Fransa'ya ulaşıyor. Görüldüğü gibi Çin'in mallarını taşımak için çok sayıda seçeneği var. Türkiye bu noktada en hızlı ve güvenli yol olarak öne çıkarılmalıydı.

Benim gözlemim Çin, Türkiye'ye bir mesafe koyuyor. Kendi çıkarları için de en iyi olasılık olan Türkiye ile iş birliğine istekli-sıcak-samimi yaklaşmıyor. Aksi halde Bakü-Tiflis-Kars demiryolu projesinde mutlaka bir temsilci ile yer alırdı.

Bakü-Tiflis-Kars demiryolu projesi önemli... Ancak asıl değeri Çin bağlantısında... Bu hattan Çin malları taşınırsa ekonomik ve stratejik önemi artacak.

Türkiye tarafında ise daha yapılacak çok iş var. İstanbul-Ankara arasındaki "sözde" hızlı tren karnemize bakılırsa, Türkiye'nin Kars'tan Pendik'e kadar "gerçekten" hızlı tren altyapısı oluşturması gerekiyor.

* * *

Temmuz ayındaki sorularım hâlâ havada asılı duruyor;

* Çin'in, Bir Kuşak Bir Yol projesinde Türkiye en avantajlı ülke olduğu halde neden iş birliği detayları ile açıklanmıyor?

* Çin mallarının taşınması hedeflenen ve Erdoğan ile bölge liderlerinin katıldığı Bakü-Tiflis-Kars demiryolu açılışında, neden Çin Hükümeti yer almadı?

* Madem bu hat Çin için bu kadar önemli, neden diğer bölgelerde olduğu gibi bu yatırımda Çin kaynakları kullanılmadı?

* Türkiye üçüncü köprü dahil proje ile bağlantılı yatırımlarında, Çin'in oluşturduğu özel fondan neden yararlanamadı?

Tuncay MOLLAVEİSOĞLU, 1 Kasım 2017
tuncaytm@gmail.com