Ödemeler Dengesi Ocak verilerine göre dış ticaret açığı yeniden yükselişe geçerken, turizm gelirlerindeki durgunlaşmayla birlikte cari işlemler açığını daha ağırlıklı olarak “portföy yatırımları” ve “net hata ve noksan” kalemleri kapattı...

ÖDEMELER DENGESİNDEKİ OLUMSUZ GELİŞMELER...

Dr. Noyan UMRUK

AKP hükümetinin son dönemde üst perdeden açıklamalar yapması ve IMF ile köprüleri atmasının ardındaki faktörler ortaya çıkmaya başladı. 11 Mart’ta açıklanan ve TCMB’nin internet sitesinde yayımlanan ödemeler dengesi istatistiklerine göre dış ticaret açığı yeniden yükselişe geçerken, turizm gelirlerindeki durgunlaşmayla birlikte cari işlemler açığını daha ağırlıklı olarak “portföy yatırımları” ve “net hata ve noksan” kalemlerinin kapattığı görüldü.

12 aylık birikimli rakamlara bakıldığında (bahsedilen her aydaki seviye, ondan önceki 12 ayın toplamı), dış ticaret açığının 2009 başındaki yıllık 50 milyar dolar seviyesinden krizin de etkisi ile ithalatın yavaşlaması sonucu Ekim ayında 23 milyar dolar seviyesine kadar düştükten sonra hızlı yükselişle Ocak 2010’da 27 milyar seviyesine büyüdüğü görülüyor. 2009 finans dışı özel sektörün ve bankaların net dış borç ödeyicisi pozisyonunu sürdürdüğü, doğrudan yatırımların ise hızla gerilemeye devam ettiği dikkat çekiyor.

Turizm gelirlerinin ise geçen yılki 18 milyar dolar seviyesinden 17 milyar dolara gerilediği ortaya çıkıyor. Avrupalı turistlerin daha kısa tatil yapması ve daha az para harcamalarının bir sonucu olarak ülkeye giren turist sayısında artış olduğu halde gelirler düşüyor.

‘Sağlıksız fonlama’

Bir yıl önce bankalar ve özel şirketler ülkeye borç alarak 13 milyar dolar getirmişken bu yıl ocak ayında bu rakam, yerini tam 15 milyar dolarlık yıllık çıkışa bıraktı. Bunun yanında doğrudan yatırımlar da aynı dönemde yıllıklandırılmış rakamlarla yaklaşık 15,6 milyar dolardan 5,4 milyar dolara geriledi. Ortaya çıkan boşluğu, durgunluk sonucu azalan ithalat, üç milyar dolarlık portföy yatırımları ve kaynağı belirsiz para girişini gösteren on milyar dolarlık “net hata ve noksan” kalemi kapatıyor.

Bu durum, döviz dengesinin pamuk ipliğine bağlı seyrettiğinin bir göstergesi kabul ediliyor. Kasım Aralık ve Ocak aylarında yaklaşık beş milyar dolarlık kaynağı belirsiz para girişi yaşandı. Bu üç ay için sırasıyla 900 milyon, 2 milyar ve 2 milyar şeklinde nakit döviz girişi oldu. Daha önce benzer bir dalga Ağustos 2008 ile Mart 2009 arasında yaşanmış ve o dönemde yaklaşık 13,5 milyar dolarlık kaynağı belirsiz nakit girişi olmuştu.

Kayıtdışı paranın giriş yolları

Net hata ve noksan kaleminin artmasına yol açan faktörler, ağırlıkları şimdilik belirsiz olmakla birlikte şöyle sıralanıyor:

- Sınırdan içeri kaçak döviz girişi

- Şirketlerin yurt dışında tuttukları paralarını kaçak yollarla yurda sokup bozdurarak varlık barışından yararlanmaları

- Kara paranın varlık barışı bahanesiyle içeri kaçak girerek aklanması ve yatırım yapması

- Döviz büfeleri üzerinden yürütülen, Irak başta olmak üzere güney komşularıyla kayıt dışı sınır ticareti

- Yastık altında ve kasalarda saklanan dövizlerin süreklileşen durgunluk ve işsizliğin de katkısıyla bozdurulması...