BİLİMLERDE GÖZLEMİN YERİ

BİLİMLERDE GÖZLEMİN YERİ

İletigönderen gamze köse » Pzr Ara 27, 2020 21:27

Bilim olguların gözlemiyle başlar. Gözlem bilimsel yöntemin ilk aşamasıdır. İkinci aşama muhakemedir. Bilimler ancak gözlem ve muhakeme birlikte kullanılmaya başlayınca gelişmeler kaydetmiştir.
Bir yazarımız, Cihan Dura, 2007 tarihli “Bilimin Öncülerinde Gözlem” adlı makalesinde, ünlü bilimcilerden örnekler vererek gözlemin işlevi, bilimlerin gelişmesindeki rolü hakkında açıklamalar yapıyor. Ben bu yazımda bu makalenin bir özetini yapmaya çalıştım. Yazarın örnek olarak incelediği Leonardo da Vinci, F. Bacon, J. Kepler gibi bilimciler arasında yer alan Arşimet hakkındaki açıklamaları yazımın merkezine aldım.
**
Gözlem “nesnel dünyada bulunan bir olguyu anlamak için, onun kendiliğinden meydana gelen belirtilerini, müdahale etmeden gözden geçirme işi”dir. Eğer müdahale varsa, o gözleme “deney” denir.
Helenistik dönemde, birbiriyle bütünleşmiş olan gözlem ve muhakeme bilimsel yöntemi oluşturmuştur. Bunun ilk örneği Arşimet’tir. Arşimet’in Bilimsel yöntemi nasıl kullandığını bir anekdotla açıklayabiliriz.
Kral Hiero, yaptırdığı altın taca gümüş karıştırıldığından kuşkulanıyordu. Arşimet’ten, bu kuşkusunun gidermesini istedi. Arşimet, her maddenin kendine özgü bir ağırlığı olduğunu biliyordu. Bir gün hamamda yıkanırken, aklına bir fikir geldi. Tacı küvete batırdı. Suyun yükseldiğini ve taştığını gördü.
Arşimet’in buraya kadar yaptığı gözlemdir. Bundan sonrasında ise muhakeme ederek sorunun çözümünü buluyor:
-Altın taç önce suyla dolu bir kaba batırılacaktır.
-Sonra hacmi, taşan suyun hacmine eşit bir altın parçası bulunacaktır.
-Bu altın parçasıyla altın taç tartılacaktır.
-Eğer iki ağırlık eşitse taç som altındandır; aksi halde hilelidir, gümüş karıştırılmıştır.
Vücut ağırlığında hissettiği hafifleme de Arşimet’in ikinci bir gözlemidir. Hafifleme taşan suyun ağırlığına eşittir. Sudan daha yoğun bir nesne suya daldırıldığında, taşırdığı suyun ağırlığınca kendi ağırlığından kaybeder. Bu yasa “Arşimet ilkesi”dir ve fizik biliminin “hidrostatik” adıyla bilinen dalının temelidir.
Arşimet’i farklı kılan şudur: Yaptığı gözlem ile muhakemeyi bir araya getirmiştir.
**
Yazar makalesinde gözlem hakkında bazı sonuçlara da ulaşmıştır. Bunlardan başlıcalarını kaydediyorum:
-Aslında bütün insanlar gözlemle iç içedir, ancak bilimsel değildir. Gözlem bilimsel olmalıdır.
- Bilimsel gözlemin koşulları vardır: Kafada sorun (hipotez), dikkat, titizlik ve sabır, bilgi ve sezi.
- Gözlemci soru sorar, soru açıklamaya, açıklama hipoteze, hipotez muhakemeye, muhakeme teori kurmaya götürür.
- Dogmalar gözlemle yıkılır.

Kaynak: Cihan Dura, “Bilimin Öncülerinde Gözlem”, http://www.cihandura.com/tr/makale/BILI ... GOZLEM-672

Gamze Köse
Kullanıcı küçük betizi
gamze köse
Üye
Üye
 
İletiler: 47
Kayıt: Prş Oca 12, 2012 16:30

Şu dizine dön: Sizin Makaleleriniz

Kİmler çevrİmİçİ

Bu dizini gezen kullanıcılar: Hiç kayıtlı kullanıcı yok ve 0 konuk

x