1789 Fansız Devrimi’nden Cumhuriyet Türkiye’sine
“Hendek”, “Federalizm”, “Özerklik” vs.

1789 Fransız Devrimi ile Fransa’da krallık devrildi; İnsan ve Yurttaş Hakları Bildirgesi’ne dayalı cumhuriyet yönetimi ile, tek odaklı (merkezî, üniter) ulus-devlet kuruldu.

Ancak, başta İngiltere olmak üzere, krallıkla yönetilen Avusturya ve diğer Avrupa devletleri, üniter cumhuriyetçiliğin kendi ülkelerine sıçramasını önlemek için, Fransız Cumhuriyetini parçalayarak yıkmaya yöneldiler. İngiltere ve Avusturya’nın kışkırtma ve desteğiyle, Gironde bölgesi milletvekilleri, kendi bölgelerinin merkezî yönetime bağlanmayıp federal olmasını savunmaya başladılar.

Federalizm propagandası eyleme dönüşünce Gironde bölgesi milletvekilleri, Fransız Meclisi’nin 2 Haziran 1793 günlü kararıyla tutuklandı. Ancak federalizm salt Gironde (Bordeaux) ile sınırlı kalmamış; Lyon, Marseille, Toulon kentleri de ayrılıkçı (federalist) isyancıların eline geçmişti. Üniter Cumhuriyet savunucusu Robespierre, 2 Ağustos 1793 günü Fransız Millet Meclisi’nde yaptığı konuşmada, federalist isyancıları şu sözlerle suçluyordu:

“Güçlü bir fesat komitesi,. Avrupa’nın zorbalarıyla gizliden gizliye işbirliği ediyor. Yabancı silahların gücü ve içerde çıkartacağı kargaşalıklarla, bizleri bu yüzkarası uzlaşmayı (üniter cumhuriyet yerine federasyonu) kabul ermek zorunda bırakacağını umuyor.” (“Devrim Yazıları”, Hazırlayan: Vedat Günyol, Belge y., l.bs., 1989., s.39-40)

“Hainler, yurdun bağrını delik deşik ettiler. Avrupa’daki zorbaların o kana susamış uyduları,, kadın ve çocuklarımızı kesip biçtiler! Üçyüzbin Fransız’ın kanı aktı şimdiye kadar; daha üçyüzbin Fransızın kanı akacak belki de...” (s.46)

“Ya Cumhuriyet’in içerde ve dışarıdaki düşmanlarını boğacağız ya da Cumhuriyet’le birlikte yok olup gideceğiz”

“Ya Cumhuriyet’in içerde ve dışarıdaki düşmanlarını boğacağız ya da Cumhuriyet’le birlikte yok olup gideceğiz, (s.85) içerdeki (Kralcı, Federalist-eb) düşmanlar, dışarıdaki düşmanların birleştikleri, yurdumuzu içinden parçalayan katiller değiller mi?.. Bunlar kardeş kavgasını körüklemek ve manevi karşı-devrim yoluyla politik karşı-devrimi (Üniter Cumhuriyet’e karşı Federalizmi) hazırlayan satın alınmış yazarlar değiller mi?” (s.88)

Robespierre’in bu konuşmasından bir kaç gün sonra, merkezî cumhuriyet hükümeti, federalist isyancıların elinde bulunan Lyon kentini kuşatacak; iki ay süren ve kentin büyük ölçüde yakılıp yıkılmasına yol açan kanlı çarpışmalar sonunda, merkezî hükümet kenti isyancılardan temizleyecek; ve 11 Ekim 1793 günü, Lyon’un surlarını yıkmaya karar verecekti.

Fransız Devrimi önderlerinden Saint Just, Lyon kentinin federalist isyancılardan temizlenmesinden bir gün sonra meclise sunduğu 10 Ekim 1793 günlü raporda, ayrılıkçı federalistlerin en sert biçimde cezalandırılmalarını istiyordu:

“Komite, (üniter) Cumhuriyet’i güçlendirmeye, federalizmi ortadan kaldırmaya, devleti yakıp yıkan (federalist) komplolardan temizlemeye,. karar vermiş bulunuyor.” (...)

“Sizler, yalnızca hainleri değil, vurdumduymazları da cezalandırmalısınız. (Üniter) Cumhuriyet’te, eli kolu bağlı duran, dolayısıyla (Üniter Cumhuriyet’i korumak için) hiçbir şey yapmayan kim varsa, hepsini cezalandırmalısınız.” (s.124, 125.)

Bu sırada Toulon kenti de İngiltere, İspanya, İtalya (Naples, Sicilya ve Sardunya) tarafından desteklenen federalist isyancıların elindeydi. Cumhuriyet güçleri, 18 Eylül 1793 günü kuşattıkları Toulon’u, iki ay sürecek ve binlerce yurttaşın öleceği çatışmalar sonucunda federalist isyancıların elinden kurtaracaklardı.

Fransız Meclisi’ndeki federalist Gironde bölgesi milletvekillerinden çoğu, 31 Ekim 1793’te giyotinle idam edilecek, Fransa dışına kaçabilenlerden kimileriyse intihar edecekti. Üniter Cumhuriyetçi önderlerden Saint Just, meclise sunduğu 13 Mart ve 15 Nisan 1794 günlü iki raporda; federalist ayrılıkçı isyanlarla ilgili olarak şunları söylüyordu:

“Fransız halkına, hükümet güvencesini alt üst eden, kendine ve Paris’e karşı hazırlanmış bir planı açıklıyorum. (...) Cumhuriyet’te, yabancı ülkelerin hazırladığı bir komplo var. (...) Komplonun elebaşısı, İngiliz hükümetidir!.. (...) Onların tasarısı şu: (...) tembellik bizde bir şef özlemi yaratsın ve bu şef omuzlarda taşınsın.” (s. 138-165.)

“Fransa’yı parçalamak, parçalarını bir tek kişinin egemenliğinde bir araya getirmek için icadedilen federalizm, bir yıl süren cinayetlerle desteklenmiş, bu cinayetler, alış verişi, ticareti, güveni, ilişkileri ortadan kaldırmıştı.”

“Fransa’yı parçalamak, parçalarını bir tek kişinin egemenliğinde bir araya getirmek için icadedilen federalizm, bir yıl süren cinayetlerle desteklenmiş, bu cinayetler, alış verişi, ticareti, güveni, ilişkileri ortadan kaldırmıştı. Çıkar ve ilişkilerinde parçalanan devlet, kendiliğinden çözülecekti. İşte komplocuların planı! (...) Federalizmi ortadan kaldırmalısınız. Bütün Cumhuriyet’te, (Federalist) komplocuların ve suç ortaklarının peşine düşmelisiniz. (...) Yabancıların parayla tuttuğu (federalist) tahrikçileri rezil edip, gülünç hale sokmalısınız.. Federalizm gerçekleşirse bu iç savaştan daha korkunç bir şey olur!. Bir kentle bir başkası, bir köyle bir başka köy arasında hiçbir toplumsal ilişki kalmaz. Federalizm, yalnızca bölünmüş bir hükümet’e değil, aynı zamanda bölünmüş bir halk’a dayanır.

Birlik (Üniter Cumhuriyet) ise, yalnızca hükümetin birliğine değil, yurttaşların çıkarlarına ve ilişkilerine de dayanır. Siz ey, Cumhuriyet’in yurttaşlarını ikiye bölen bütün ilkel toplulukların dört bir yanına Çin Şeddi’ne benzer duvar çeken (federalist)ler! Vahşi birer hayvansınız! Toplumu kendinden uzaklaştıran, ya da, yurttaşları ayakta tutan güveni ürkütmek için hoşnutsuzluk fısıltıları kızıştıran siz (federalistler)! Vahşi, yaban adamlarsınız! Çok geçmeden, Fransızlar aynı dili konuşmaz olacaklardır artık. Kaç zamandır, pek az kimse uzaklardan gelin getirir oldu. Her ev, neredeyse apayrı bir topluluk oldu. İşte yurdun başındaki belalar!..” (s.169-172)

* * *

1789 Fransız Devrimi’nin Robespierre, Saint Just gibi öncülerinin, üniter cumhuriyeti yıkmayı ve yerine federal devlet kurmayı amaçlayan isyancılara karşı, 1793-94’te Fransız Meclisi’nde yaptıkları konuşmaları ve sundukları raporları okurken; Türkiye Cumhuriyeti’nin kuruluşundan bu yana karşılaştığı ayrılıkçı isyanlar geçiyor gözlerimizin önünden... Günümüz Türkiyesi’nde yaşananlar, 1793 Fransası’nı, “Terör Dönemi” adı verilen federalist isyanları çağrıştırıyor; fakat ne yazık ki, meclisimizde bir “Robespierre”imiz, bir “Saint Just”ımız yok...

Cengiz ÖZAKINCI, “Bütün Dünya”, Şubat 2016
cengizozakinci@butundunya.com.tr
PDF