Alman mucizesinin sırrı: Meslekî eğitim


Alman eğitim sisteminin dikkatle incelenmesi gereken yönlerinden birisi; meslekî eğitimdir. Almanya’da meslek eğitimi, toplumdaki sosyal, ekonomik gelişmelerin sonucu düzenlenmiştir. 19.yüzyılın başında Almanya’nın eyaletlerinde meslek okulları açılmış, meslek eğitimindeki ikili (Dual) sistem 1897 yılında çıkarılan bir yasa ile kurumsallaştırılmış, 1969 yılında yürürlüğe giren Meslek Eğitim Yasası ile bugünkü meslek eğitim sistemi oluşturulmuş, devletin, işverenin ve işçinin görev ve sorumlulukları belirlenmiştir.

Alman eğitim sistemi ve meslekî eğitimin iyi organize edilmesi sayesinde bütün orta öğretim gençliğini üniversitelerin önüne yığmamakta, sanâyi ve işletmelerin muhtaç olduğu vasıflı iş gücünü yetiştirmektedir.

Almanya’da eğitim sistemi

Almanya’da 4 yıl süren ilkokula, 6 yaşını bitiren, en az 72 aylık çocuğun, okula devam edecek olgunluğa gelip gelmediği öğretmen ve okul müdürü tarafından yapılan basit bir sınavla tespit edilir. İlkokulu bitiren öğrenci; başarısı, sınıf öğretmenin tavsiyesi ve velinin isteğine göre orta öğretimdeki 4 okul tipinden birine yönlendirilir. Bir elek sistemi olarak düşünülen bu öğretim sisteminde akademik öğrenim görecekler 9 yıl sürecek ve olgunluk diploması ile biten Liseye (Gymnasium), vasıflı meslekler ve yüksek meslek okullarına gidecekler 6 yıl süren (Real Schule)’ye, bir meslekte çıraklık eğitimi görecek öğrenciler de 6 yıl sürecek temel okula (Hauptschule) devam ederler. Bu okul tiplerini bünyesinde barındıran karma okulda (Gesamtschule) 7. sınıftan itibaren öğrenciler başarılarına göre yukarıda anlatılan okul tiplerinde olan farklı programlara devam ederler. Almanya’da 2014/2015 öğretim yılında okullarda okuyan toplam öğrenci sayısı 11 milyondur. 2014 yılında yüksek öğrenim görmek üzere Gymnasium’u bitirip “Abitur” denilen yüksek okullara gitme hakkı veren diplomayı alan öğrenci sayısı 338,072 yani yüzde 28,8. Çıraklık eğitimi/meslek eğitimi gören 1,4 milyon, yani yüzde 49,9’dur. 2015/2016 eğitim yılında toplam üniversite öğrenci sayısı 2,8 milyon; 2012/13’de eğitim bütçesi 181,4 milyar Euro’dur.

İkili (dual) meslek eğitimi

Temel okulu (Hauptschule) veya diğer okulların 10. sınıfını bitiren öğrenciler bir işletmede çıraklık yeri bulduğu takdirde, üç yıl boyunca haftada 3 gün bir işletmede uygulama, iki gün meslek okulunda teorik eğitim görürler. Öğrencilerin meslek seçiminde İş Kurumu (Arbeitsamt) danışmanlık hizmeti verir. Temel okul öğrencileri okulda iken meslekleri tanımak amacıyla 8. sınıftan itibaren bir iş yerinde 3 hafta staj yapar. Meslek danışmanları okullara gelerek öğrencilere yol gösterir. Almanya’da zorunlu eğitim 10 senedir ve bunun üzerine 3 yıl da meslek eğitimi yapılması gerekir. İş yeri ve firmalar mevcut çıraklık eğitim yerlerine sınavla veya öğrencilerin 10. sınıf bitirme diplomalarına bakarak çırak alırlar. Almanya’da bu şekilde çıraklık eğitimi verilen 400’e yakın meslek vardır. İş yeri ve çırakların görev ve sorumlulukları bir yasa ile düzenlenmiş olup, çıraklara 3 yıl boyunca ücret ödenir.

Netice olarak; Almanya’da meslekî eğitim, iş yeri ve meslek okullarıyla birlikte düzenlenmekte, gençlerin vasıflı bir işgücü olarak yetişmesi sağlanmakta, bunun için çeşitli tedbirler alınmaktadır.

Sonuç: 2012 yılında aceleye getirilip yasalaştırılan “4+4+4” eğitimimizde reform yapmak yerine, daha büyük sorunları beraberinde getirmiştir. Okula devam olgunluğuna gelmemiş çocuklar, dayatma ile erkenden okula başlatılmış, Türkiye şartlarında verilmesi gerekli olan okul öncesi eğitimin eksik kalmasına sebep olunmuştur. Bu yasa ile orta öğretime sokulan açık öğretim uygulaması ile zorunlu eğitim 12 yılda değil, gerçekte 4. Sınıftan sonra bitmektedir. Meslek okulu statüsünde olmasına rağmen, yalnız imam hatiplerin orta kısmına öğrenci alınmıştır. İmam hatipler ekonomi ve sanâyi bakımından bir meslek lisesi değildir. İktidarın baskısıyla bütün liseler imam hatip yapılsa bile, bunun Türkiye’ye dünyadaki üstün sanâyi ve bilgi toplumlarıyla rekâbet şansı vermeyeceği açıktır. Ortaokullarda eğitim programları bütün öğrencilere aynı seviyede öngörülmüş, öğrencilerin başarı durumlarına göre farklı programlara yönlendirilmesi düşünülmemiştir. Bunun yerine ortaokuldan sonra öğrencinin bir sınavla gideceği liseyi seçmesi istenmiştir. Bu da üniversitenin önüne olduğu gibi, belli liselerin önüne yığılma ve özel dershaneleri ortaya çıkarmıştır. Meslekî ve teknik liselere öğrencilerin gitmek istememelerinin çeşitli sebepleri arasında; meslek liselerinin statüsünün düşük oluşu, bu okullarda verilen eğitimin verimli, kaliteli olmayışı, günümüz üretim teknolojilerinin ihtiyacı olan nitelikli iş gücünün bu okullarda yetiştirilememesidir.

Bu yanlış eğitim sistemi ve meslekî eğitim modeli ile öğrenciler meslekî eğitime özendirilip, yönlendirilemez. Türkiye ileri ülkeler düzeyine ulaşmak istiyorsa, eğitim sistemi ve meslek eğitiminde çağın gerçeklerine, ihtiyaçlarına uygun bir reform yapmak zorundadır.

Zeki ÖNSÖZ, 7 Mart 2016