Kim sever ki?

Diken üzerinde oturuyorum.

İstanbul’da yaşıyorum.

Ve Bakırköy sahilindeyim.

Yani o kırılacak olan ve kırıldığı zaman İstanbul’u yıkacak fay hattının bulunduğu yeri balkonumdan görebiliyorum.

Aramızda bir-iki kilometre mesafe var.

Büyük İstanbul depremi hangi gün olur bilemem.

Ama bu konuda yorum yapabileceğim bazı veriler var.

-Ani atmosferik değişimler. Ani ısınma ve özellikle ani soğuma tektonik levha hareketlerini hızlandırıyor.

-Güneş ve ay tutulmalarını takip eden günler, Ay’ın dünyaya çok yaklaştığı zaman dilimi,

-Kuzey Anadolu Fayı (KAF) üzerinde meydana gelen depremler ve özellikle doğudan, batıya doğru seyir içinde olanlar tedirginlik yaratıcı.

-Helen yayı olarak bilinen tektonik coğrafi bölgede meydana gelen 6.0 ve üzeri büyüklükteki depremler…

Her biri müştereken beni tedirgin ediyor.
…

Elbette aile olarak kişisel tedbirlerimizi alıyoruz.

Öncelikle çok sağlam, işin içerisine çakal müteahhitlerin dahil olmadığı bir binadayız.

Sonra en üst kattayız. 9. Kat.

Size garip gelebilir ama en üst katlar muhtemel bir yıkımda en avantajlı olan konumdadır. Tecrübe ile sabittir.

Dünya üzerinde yıkıcı depremlere ait fotoğrafları incelerim. Üst katlar avantajlıdır.

Zemin kötü ise bu avantaj yok olur. Doğrudur ama tamamen değil.
Şaşırdınız elbette. Ama 1999 Gölcük depremine şahit olan ben üç gerçekliği gözlemledim.

1- Gevşek zemin, sağlam bina. Hiç korkma. En kötü ihtimal ile bina yıkılmaz çivi gibi gömülür. Üçüncü kattakiler dördüncü kata çıkıp sağ, salim kurtulur.

2- Sağlam zemin, gevşek bina. Pilav haline gelir.

3- Sağlam zemin, sağlam bina. Ben hiç görmedim. Ne desem yalan.

Ama bir fayın bir ağacı kökünden boylamasına ikiye ayırdığına şahit oldum.

Bir ağaçtan daha karmaşık ve dayanıklı konstrüksiyon ve inşaat yaparım diyen varsa da saygı duyarım.

En üst kat, gevşek zemin, dayanıklı bina. Ben buna şahit oldum. Buna güvenirim. Gerisi laf-ı güzaf.

Ya müstakil evler?

Bir iki katlı olanlar?

Elbette avantajlıdır ama yüzlerce insanımıza mezar olan Veli Göçer imzalı villaları da bir düşünün.

Oh müstakil evdeyim, benden sonrası tufan değil yani.

Deprem konusunda her tezin bir antitezi vardır.

Sağlam bina tartışmasız olarak en avantajlısıdır. Tek kat, iki kat veya gökdelen olması gibi değişkenler bu sabit gerçeği değiştirmez.
…
Beklenen büyük İstanbul depremi önemli.

Bize ne? Biz Hakkari’de yaşıyoruz. Biz Yozgat’tayız, Konya’dayız demeyin.

İstanbul hinterlandında en az 20 milyon insan yaşıyor. Nüfusun nerede ise dörtte biri. Türk gayri safi milli hasılasının %40’ı bu coğrafyada üretiliyor.

Anadolu’da yaşayan her insanın burada mutlaka bir akrabası var.

O yüzden önemli.

İstanbul’da beklenen depremin büyüklüğü 7.0-7.8.

Türkiye ölçeğinde çok büyük bir deprem.

Oysa 1960 Şili depremi 9.5 büyüklüğündeydi ve sadece 2000 kişi hayatını kaybetti.

2011 Japonya 9.0 büyüklüğünde deprem, 41 metre yüksekliğinde dev tsunami dalgaları ve üzerine bir nükleer santral faciası. Toplam can kaybı 20.000 ve büyük kısmı tsunami sebepli.

Örnekleri çoğaltabiliriz.

Bizim 1999 Gölcük depremimizde büyüklük 7.6. Can kaybımız 22.000.

Deprem biliminde 9.5 büyüklük ile 7.6 kıyaslandığında ilki dağ devirir, ikincisi beşik sallanması kalibrasyonundadır.

Yani biz dünya ölçeğinde hiç kimsenin burnunun kanamadığı büyüklükteki depremlerde can kaybediyoruz.

Bilmem derdimi anlatabildim mi?

…

İstanbul’da depremden sağ kurtulduysanız iki pozisyondasınız demektir.

Ya enkaz altındasınız ya da burnunuz kanamadan veya yaralı vaziyette sağlam bir binadasınız.

Enkaz altında size ulaşılması?

Yaralı iseniz size gereken tıbbi destek?

Burnunuz kanamamış olsa bile dışarıda yaşanan kaos, cinayet, darp, hırsızlık, tecavüz vs?

Küçücük Gölcükte bile felaketten 24 saat sonra çeteler türedi ki 20 milyonluk İstanbul?

Depremden sağ kurtuldunuz, nereye kaçacaksınız?

…

Ya İzmir? Ya Erzincan? Ya Güney Anadolu Fay Hattı?

Bu bölgelerde meydana gelecek büyüklükteki depremler dünyanın hiçbir yerinde ölüme sebep olmaz.

Ama depreme gerek yok! Durduk yerde yıkılan apartmanların olduğu bir ülkede yaşıyoruz.

Dediğim gibi. Şili gibi gelişmekte olan ülke kategorisinde olan bir memleketin başkenti Santiago “8” ve üstü depremlerle defalarca sarsıldı. 1960 tarihindeki dünyada tespit edilmiş en büyük depremde 2000 can kaybı yaşandı. Diğerleri 700,240 ve11 can kaybı şeklinde devam eder.

Öncelikle bu konuda bırakın beşik gibi sallanan Japonya’yı en azından bir Şili olabilmemiz lazım.

…

İstanbul yapı stoğunu depreme dayanıklı hale getirmek imkansızdır.

Ütopyadır.

İstanbul havzasının en az yarı yarıya nüfusunun azaltılması gerekir. Yeniden yapılandırma ancak o zaman gerçekleşir.

İstanbul havzasındaki stratejik tesislerin Anadolu’ya transfer edilmesi gerektir.
...

Ya İzmir, ya Ege?

Aynı gerçeklik bu bölge için de geçerli.

Ancak Ege’nin bir avantajı var. Bu bölgede “ciddi yıkıcı” deprem meydana gelme olasılığı yok denecek kadar az.

Bu kanaat bana ait değil. Ama benim de kişisel incelemelerim bu yönde.

Her gün diken üstünde oturmak çok zor.

Etrafınıza baktığınızda insanların duyarsız hale geldiğini, kaderine razı olduğunu izlemek daha da zor.

Ya yöneticiler?

Emin olun enkaz altında kalındığında betonlar siz yönetici miydiniz diye sormuyor.

Ve yöneticilerin yaşadıkları “güvenli” binalar onları korumayabilir veya yıkım esnasında hem kendileri hem aileleri o kalelerde olmayabilir.

22.12.2022 Bilgehan Bilge.