Kürt gazeteciliğinin 16 yıllık inadı



Özgür Gündem geleneğinden gelen gazetelerden Analiz de diğer Kürt gazeteleriyle aynı akıbete uğradı. İstanbul 11. Ağır Ceza Mahkemesi, 8 Kasım’da yayın hayatına başlayan Analiz’e bir ay yayın durdurma cezası verdi. Analiz’in kapatılmasıyla birlikte iki yılda 20 Kürt gazetesi 41 kez kapatılmış oldu. Son kapatıldığında Analiz adını taşıyan bu gazete, 1992 yılında Halk Gerçeği dergisi ve haftalık Yeni Ülke gazetesi deneyimlerinin mirasçısı olarak yayın hayatına atılmıştı. Özgür Gündem adıyla başlayan bu serüven, 16 yılda binlerce soruşturma ve davanın konusu oldu. Geride ise gazete yöneticileriyle yazarlarına verilen ve toplamını kimsenin bilemediği hapis ve para cezaları, kapatma kararları ve çeşitli isimlerle geride bırakılan 20 gazete kaldı.

Özgür Gündem geleneğinden gelen gazeteler 1992’den beri çeşitli engellemelere maruz kaldı, kalıyor. 16 yılda açılan binlerce soruşturma, gazete yöneticileri, muhabirleri ve yazarlarına verilen hapis ve para cezaları, kapatma kararları verildi. Bütün bu “cezalandırma”ların hiç şüphesiz en ağırı, aralarında yazar, muhabir ve dağıtıcıların da bulunduğu 21 çalışanının öldürülmesiydi. Şansları yaver giden yüzlerce “Gündem” çalışanı, sadece gözaltılar, tehditler ya da kimi zaman işkencelerle kendini kurtardı. Bu uzun soluklu mücadelenin son halkası Analiz, yayın hayatının henüz üçüncü günündeyken, 1 aylık yayın durdurma cezasıyla kapanmış oldu. Gazete yönetimi, diğerleriyle aynı akıbeti paylaşması kaçınılmaz sayılsa da önümüzdeki günlerde, adı henüz belirlenmemiş bir başka gazeteyle, yola devam edecek.

Biz de, ne kadar özgür olduğu, eleştirdiği “karşı taraf” gazetelerinden ne kadar farklılaşabildiği, ne kadar “gerçeğin” peşinde koştuğu, demokrasi mücadelesinin neresinde durduğu ya da bir silahlı oluşumun sözcülüğünü yapıp yapmadığı türünden, sıklıkla gündeme getirilen konuları sorgulamaksızın, Özgür Gündem Gazetesi’nin 16 yıllık serüvenini özetleyelim istedik.

Özgür Gündem: 30 Mayıs 1992’de yayın hayatına başladı. 14 Nisan 1994’te mahkeme kararıyla kapatıldığında, sorumlularına toplam 54 yıl hapis, 20 milyar 45 milyon lira para cezası ve 18 ay yayın yasağı verilmişti. Dönemin Genelkurmay Başkanı Org. Doğan Güreş, gazete hakkında 101 suç duyurusunda bulunduğunu, ancak yargının gereğini yapmadığını açıklamıştı. Gazete’nin Diyarbakır muhabiri Hafız Akdemir’in 8 Haziran 1992’de öldürülmesiyle başlayan saldırılarda, aralarında yazar, muhabir ve dağıtımcıların bulunduğu toplam 21 çalışanı öldürüldü. Nazım Babaoğlu’ndan ise kaçırıldıktan sonra bir daha haber alınamadı.

Özgür Ülke: 28 Nisan 1994’ten itibaren toplam 247 sayı yayımlanabildi. 220 sayısı hakkında toplatma kararı verildi. Açılan davalar nedeniyle gazetenin yedi yazı işleri müdürü tutuklandı. 3 Aralık 1994 gecesi gazetenin İstanbul Kadırga’daki teknik servisi, Cağaloğlu’ndaki merkez binası ile Ankara bürosu aynı saatte, aynı tip patlayıcılarla bombalandı. İstanbul’daki saldırıda gazetenin ulaştırma servisinde görevli Ersin Yıldız ölürken, 21 çalışanı yaralandı. Özgür Ülke, 2 şubat 1995 günü daha bir yılını dolduramadan İstanbul Sulh Ceza Mahkemesi tarafından Özgür Gündem’in devamı olduğu gerekçesiyle kapatıldı.

Yeni Politika: 13 Nisan 1995 tarihinde yayın hayatına başladı. Gazete daha ilk sayısında sansürle karşılaştı. Başka gazetelerden alıp yayımladığı haberler bile sansüre uğradı. Dört ay yayımlanabildi. Bu sürede birçok muhabiri gözaltına alındı, tutuklandı. Yeni Politika gazetesi 16 Ağustos 1995 günü Özgür Ülke’nin devamı olduğu gerekçesiyle kapatıldı. O tarihe kadarki 126 sayısından 117’si sansürlendi. Gazetede yer alan 121 makale, 316 haber, 20 röportaj, 1 karikatür, 1 rapor, 2 biyografi, 1 anı, 13 okur mektubu ve 13 ilana sansür uygulandı.

Özgür Yaşam: Haftalık dergi olarak kısa bir süre için yayımlandı. Demokrasi gazetesi çıktıktan bir süre sonra yayın hayatına son verdi.

Demokrasi: 12 Aralık 1995 tarihinde yayın hayatına başladı. Dağıtımı engellendi. Mahkeme kararıyla kapatıldığı 3 Mayıs 1997’ye dek gazetede yer alan haber ve yorumların yanı sıra, okur mektupları ve ilanlara bile davalar açıldı.

Ülkede Gündem: 7 Temmuz 1997 tarihinde yayına başladı. Yayın yaptığı süre içinde 57 muhabir ile 40 dağıtıcısı tehdit edildi, gözaltına alındı ve işkence gördü. Gazetenin dağıtımı engellendi ve sansürlendi. 26 Eylül 1997 tarihinden itibaren Olağanüstü Hal Bölgesi’ne (OHAL) girişi yasaklandı. Batman bürosu 21 Haziran gecesi bombalandı. DGM’lerde açılan toplam 278 davadan 98’i sonuçlandı ve hepsinden aleyhte karar çıktı. 125 haber, 63 köşe yazısı, 9 fotoğraf ve 14 ilan sansürlendi. Gazete 23 Ekim 1998 tarihinde İstanbul DGM tarafından kapatıldı.

Özgür Bakış: 18 Nisan 1999 tarihinde yayımlanmasının ardından OHAL’e girişi yasaklandı. Sorumlu Yazı İşleri Müdürü Hasan Deniz tutuklandı. Gazetenin 125 sayısı hakkında toplatma kararı verildi. Açılan davaların 6’sı beraatla sonuçlandırılırken 101’i hakkında mahkûmiyet kararı verildi. 371 gün yayımlanmasına karşın 390 gün kapatma cezası verildi. Gazete İmtiyaz Sahibi ve Yazı İşleri Müdürlerine toplam 606 milyar 827 milyon 916 lira para cezası veridi.

2000’de Yeni Gündem: 27 Mayıs 2000’de yayın hayatına başladı. OHAL Bölgesine dağıtım ve satışı yasaklandı. Gazetede yayımlanan haber ve yorumlarla ilgili açılan 65 dava sonucu ağır hapis ve para cezaları ile iki yıla yakın süreyle yayın durdurma cezaları ve 15 ayrı toplatma kararı verildi. 10 ay yayımlanan gazete, mahkemenin kapatma kararını beklemeden kendi iradesiyle 31 Mart 2001’de yayınına son verdi.

Yedinci Gündem: 23 Haziran 2001-30 Ağustos 2002 tarihleri arasında haftalık gazete olarak
yayımlandı. 60 sayı yayımlanabilen gazetenin OHAL’e girişi yasaklandı. Hakkında 15 günlük kapatma cezası verilen gazetenin sahibi ve sorumlu yazı işleri müdürüne toplam 6 milyar Liranın üzerinde para cezası verildi. Gazete aleyhine 30’un üzerinde dava açıldı.

Yeniden Özgür Gündem: 2 Eylül 2002’de başlayan serüveni 28 Şubat 2004’te sona erdi. Gazete, 545 günlük yayın döneminde dört gün süreyle kapatıldı; yazı işleri müdürüne 25 ay hapis ve imtiyaz sahibine de 478 milyar lira para cezası verildi. Gazeteye toplam 315 dava açıldı.

Ülkede Özgür Gündem: 1 Mart 2004 – 16 Kasım 2006 tarihleri arasında yayımlandı. Gazetenin sahibi ile sorumlu yazı işleri müdürleri, bazı yazar ve muhabirler hakkında çeşitli gerekçelerle 600’ün üzerinde dava açıldı. Gazetenin 17 sayısı hakkında toplatma kararı verildi. Açılan davalardan 128’i sonuçlanırken sadece 26 davada beraat kararı çıktı. Mahkûmiyet verilen 102 davada toplam 344 bin 694 YTL para ve sorumlu yazı işleri müdürü Hasan Bayar’a 15 yıl 11 ay 10 gün hapis cezası verildi. Mahkemenin kapatma kararı beklenmeden gazete yönetimi tarafından yayına son verildi.

Toplumsal Demokrasi: 17 Kasım 2006’da yayına başlayan ve iki ay ömrü olan gazetenin yayımlanan tüm sayılarındaki çeşitli haber ve yazılar soruşturma ve davalara konu oldu. Sorumlu yazı işleri müdürü hakkında 100’den fazla soruşturma ve yaklaşık 60 dava açıldı. Gazetenin 20 sayısı hakkında yasaklama-toplatma kararı verildi. Halen yaklaşık 500 dava sürüyor. Bu gazete de yönetimin kararıyla kapatıldı.

Gündem: 17 Ocak 2007’den başlayarak 50 gün yayımlanabilen gazete hakkında 6 Mart 2007’de, Abdullah Öcalan’ın zehirlendiğine ilişkin yapılan haberler nedeniyle iki ayrı mahkeme kararıyla birer ay yayın durdurma cezası verildi. Gazetede yayımlanan haber ve yorumlarla ilgili çok sayıda dava ve soruşturma açıldı.

Yaşamda Gündem: 9 Mart 2007’de yayın hayatına başladı. 2 sayısı yayımlanabilen gazete, hakkında 2 ay yayın durdurma kararı bulunan Gündem Gazetesi’nin devamı olduğu gerekçesiyle
toplatıldı. Gazetenin sorumlu yazı işleri müdürü, imtiyaz sahibi, adres ve telefonlarının “Ülkede Özgür Gündem” gazetesiyle benzer olduğu, bu gazetenin kapanmasına etki yapan “Öcalan zehirleniyor” başlıklı yazının aynı içerik ve renklerle çıktığı ifade edilen yazıda, “Yaşamda Gündem” gazetesi logosunun ise “uzaktan bakıldığında Gündem olarak okunduğu” kaydedilerek gazetenin ileride yayımlanacak nüshalarına da el konulması istendi.

Güncel: 19 Mart 2007’de yayın hayatına başladı, 30 Mart 2007’de kapatıldı. Yeniden yayınlanmaya başlanan gazete, 17 Temmuz 2007’de 12 gün kapatma cezası aldı. Güncel Gazetesi 17 Ekim’de tekrar yayına başladı ancak aynı gün içinde İstanbul 10. Ağır Ceza Mahkemesi tarafından kapatıldı. Mahkeme kapatma kararını, “tüm haber başlıklarında örgüt propagandası yapıldığı ve diğer gazetelerin devamı olduğu” gibi anlaşılmayan ve somut olmayan bir gerekçeye dayandırdı.

Gerçek Demokrasi: Peş peşe gazetelerin kapatıldığı Ekim 2007’de Gerçek Demokrasi Gazetesi de kapatıldı. İstanbul 10. Ağır Ceza Mahkemesi, 17 Ekim 2007’de “örgüt propagandası” gerekçesiyle gazeteyi kapatma kararı verdi. 17 Kasım’da tekrar yayına başlayan Gerçek Demokrasi’nin yayını, 21 Kasım 2007 tarihinde aynı gerekçe ile bir ay süreyle tekrar durduruldu.

Azadiya Welat: 15 Ağustos 2006’da yayınına başlayan ve Türkiye’de Kürtçe yayın yapan tek günlük gazete olan Azadiya Welat Gazetesi’ne 23 Mart 2007, 7 Ekim 2008 ve son olarak 27 Kasım 2008’de yayın durdurma cezaları verildi.

Yedinci Gün: 5 Kasım 2007’de yayın hayatına başlayan haftalık Yedinci Gün Gazetesi Ekim 2008’e kadar yedi defa yayın durdurma cezası aldı.

Alternatif: 19 Mayıs 2008’de yayın hayatına başlayan Alternatif Gazetesi, 25 Mayıs 2008’de “haber başlıkları ve köşe yazılarında örgüt propagandası yaptığı” gerekçesiyle İstanbul 10. Ağır Ceza Mahkemesi’nden bir aylık yayın durdurma cezası aldı. Alternatif’in yayını daha sonra, İstanbul 9. Ağır Ceza Mahkemesi tarafından 20 Eylül 2008’de bir ay süreyle durduruldu. Bir aylık kapatma süresi dolan Alternatif Gazetesi, tekrar yayına başladığı gün yine kapatıldı.

Analiz: 8 Kasım 2008’de yayın hayatına başlayan Analiz Gazetesi, 23 Kasım 2008’de İstanbul 11. Ağır Ceza Mahkemesi tarafından bir ay süreyle kapatıldı. Mahkeme, 22-28 Kasım sayılı gazetede yayınlanan “PKK ve otuzuncu yıl” ve “Otuz yıl” başlıklı yazıları gerekçe göstererek, 3713 Sayılı kanunun 6/son maddesi gereğince gazetenin yayınını durdurdu.