Bayram Bilge Tokel’in “Sarayın Sesi, Halkın Nefesi” kitabında karşılaştığım bu bilgi canımı acıttı.
Fuzuli ile yaklaşık aynı dönemde yaşayan şair ve ünlü biyografi yazarı Latifî, aslen “Türk” idi ama dönemin modası gereği kendisini Acem’den gelen şair olarak tanıtıp saraydan büyük ilgi gören Tokatlı Leâli adlı bir şairden söz eder. Sultan Fatih’e danışman olacak kadar saraya yakın olan ve iyi derecede Farsça bilen Leâli, gerçek bir Acem olmadığının anlaşılması üzerine saraydan uzaklaştırılıp aylığı elinden alınır.
Belki de bu tür ‘sahte Acem’ olaylarının çok sık yaşanması, konunun zaman içinde anonimleşerek şiirlere girmesine ve giderek halk arasında atasözü haline gelmesine yol açmıştır.
Leâli’nin şiiri şöyle:
"Mesihi gökten insen sana yer yok
Yürü var gel, Arap’tan ya Acem’den"
Bu dramatik olayı, yani sahte Acem kimliğine bürünme ihtiyacını ‘kitabın orta yerinden’ konuşarak eleştiren usta şair Leâli, Sehî Bey’in ünlü “Hest Behişt” adlı biyografisinde şöyle anlatır:
“Acem vilayetlerinde çok gezdi ve Anadolu’ya kalender şeklinde geldi. Merhum Sultan Mehmet’in özel sohbetine nâil olup onunla sohbet etti. O devirde Acemlere çok rağbet olunduğundan, o da kendini Acem olarak tanıtarak epeyce saygı ve değer buldu. İstanbul Yedikule civarındaki Kılıç Baba tekkesi adıyla meşhur olan kiliseyi tekke haline getirerek buna verdiler. Böylece Sultan’ın nimet ve ihsanı ile iltifat ve rağbet bularak zengin oldu. Sonradan sahte Acem olduğu anlaşılınca Sultan tekkeyi elinden aldı. Elindekiler alınarak fakir düştü” (Sehi Bey, 1980:136-137).
Ah Osmanlı ah!..
İyi ki Osmanlı döneminde yaşamamışım; iyi ki Cumhuriyet Türkiyesinde soy bilinci kazanmış bir Türküm.