PARK FORUMLARI ÜZERİNE OKUMA VE SESLİ DÜŞÜNMELER…(I)
Dr. Noyan UMRUK
Gezi direnişi ile başlayan sürecin, park forumlarına evrilmesini hep birlikte yaşıyoruz. Şimdi, yakın geleceğimizin ana hatlarını çizmeye aday bu süreci daha bir soğukkanlılıkla ele alma ve katkıda bulunma zamanı…
Kadim bir dostum harika bir zamanlama ile Elias Canetti(1) okumasını önerdi. Okuyalım, idrakimizi derinleştirilelim. “Biz siyasetçiyiz. Siz mi bize sosyoloji öğreteceksiniz?” diye çemkiren sosyoloji “kompetanları” da belki yararlanırlar... Lakin, artık vakit çok geç, zaten partiyi kaybettiler ama…
Açık Kitle
Canetti’ye göre “…daha önce hiçbir şeyin bulunmadığı yerde aniden beliriveren kitle, gizemli ve evrensel bir olgudur. Birkaç kişi bir arada duruyor olabilir... Birdenbire sanki sokakların yalnızca tek yönü varmışçasına her taraftan daha çok insan nehir gibi akarak gelir. Hareketlerinde, sıradan bir merak ifadesinden oldukça farklı bir kararlılık vardır… Kitle en iç çekirdeğinde sanıldığı kadar kendiliğinden değildir, ama aslında kitlenin kaynağını oluşturan çekirdek hariç tutulursa, her yerde kendiliğindendir. Büyüme isteği kitlenin ilk ve en önemli isteğidir. Erişebileceği herkesi içine almak ister. Doğal kitle açık kitledir; açık kitlenin büyümesinin hiçbir sınırı yoktur; evleri, kapıları ya da kilitleri tanımaz ve kendilerini evlere kapatanlar zan altında kalır. Açık kitle büyüdüğü sürece vardır; Korkutucu dağılma sezgisi kitlede her zaman canlıdır. Hızlı büyüme yoluyla, elinden geldiğince uzun bir süre dağılmaktan kaçınmaya çabalar…”
Zulmün önlenemez birleştiriciliği…
“… Bir kitlenin oluşmasının ve iç yaşamının en çarpıcı özelliklerinden biri zulme uğramış olma duygusudur; bu duygu kendisini sonsuza dek düşman ilan edenlere yönelttiği kendine özgü bir öfke ve asabiyettir. Bu düşmanlar, haşin ya da yumuşak, sert ya da sempatik, keskin ya da ılımlı davransalar da artık hiçbir şey değişmeyecektir. Kitle polis tarafından dağıtılabilir, ancak bunun tıpkı bir sivrisinek sürüsünü elle uzaklaştırmak gibi yalnızca geçici bir etkisi olur. Dışarıdan yapılan saldırılar kitleyi yalnızca kuvvetlendirmeye yarar.” Gazi Mustafa KEMAL’in dediği gibi "Fikir cereyanları cebir ve şiddet ve kuvvetle reddedilemez bilakis takviye edilir. Buna karşı en müessir çare; gelen fikir cereyanına mukabil fikir cereyanı vermek, fikre fikirle mukabele etmektir."

Deşarj ve Patlama…
“…Kitle içinde meydana gelen en önemli olay deşarjdır. Deşarja yönelmeyen kitle gerçek anlamda mevcut değildir; kitleyi yaratan deşarjdır. Deşarj anı, kitleye dâhil olan herkesin farklılıklardan kurtulduğu ve kendilerini diğerleriyle eşit hissettiği andır… Ama birdenbire kendilerini eşit hisseden insanlar gerçekten eşit olmamışlardır; sonsuza kadar da eşit hissedecek değillerdir… Kitleye ait olanların kitleden ayrılarak kendi kişisel yükleri altına geri dönmelerini yalnızca kitlenin büyümesi önleyebilir.”
Canetti, Patlamayı kapalı kitleden açık kitleye ani geçiş olarak tanımlıyor. Patlama “Kitle, çoğunlukla güvenli herhangi bir uzamdan, her şeye maruz kalmayı göze alarak ve herkesi kendine çekerek serbestçe hareket edebileceği kent meydanlarına ve sokaklarına taşmış görünümüdür. Ancak bu dış görünümden de önemlisi, buna denk düşen iç devinimdir: katılanların sayısının sınırlı olmasından duyulan tatminsizlik, başkalarını çekmek için duyulan ani ve güçlü istek, bütün insanlara ulaşmaya yönelik tutkulu bir kararlılık …”
Anahatları ile Canetti’ye katılmamak mümkün değil. Bu kuramsal altyapı niteliksel farklılıklarına rağmen herhalde Taksim’i de, Tahrir’i de açıklıyor…
Açık kitlenin yeniden kapalı kitleye dönüşümü
Canetti’ye göre bu süreç sanki evrensel bir döngü: Sürecin olgunlaşması aşamasında “Kapalı kitle büyümekten feragat ederek kalıcılığa önem vermeye başlar. Kapalı kitle kendi sınırlarını kabul etmek suretiyle kalıcılaşma sürecine girer… Kendisine içini dolduracağı bir uzam yaratır… Bu sınır düzensiz artışı önler, ama aynı zamanda kitlenin dağılmasını çok daha zorlaştırır ve böylelikle çözülmeyi erteler.” Bu yolla kitle büyüme olanağından bir ölçüde özveri göstererek dayanıklılık kazanır. Uzam, gelgit sırasında sular çekildiğinde dahi onlara aittir ve boş olması dahi onlara suların yeniden yükselebileceğini anımsatır.
Sonuç:
Park forumları ile süreç herhalde bu aşamaya girdi… Görünen o ki; birleşilebilecek iki simge, sığınılabilecek, serpilip gelişilebilecek tek yer var: Atatürk ve Türk Bayrağı… Diğerleri de yamanmaya çalıştılar ama… Başaramadılar… Başaramayacaklar da…
Konu toplumsal geleceğimiz açısından çok önemli… Sürecin pratiğine ilişkin önermelerimizle devam edeceğiz. Haftaya buluşmak üzere saygılarımla.
(1)Elias CANETTİ; KİTLE VE İKTİDAR (Masse und Macht) Çeviren: Gülşat Aygen, Ayrıntı yayınevi, 2012