Uzun Kış Gecelerinde


Hacı Hacıyı Mekke’de, kötü kötüyü Dakka’da bulur demişler. Birbirlerine benzeyenler, birbirlerine ihtiyacı olanlar, buluşmakta gecikmezler. Onları birbirine çeken mıknatıs gibi bir güç vardır.

Türkiye’nin Kurtuluş Savaşı kadroları, dünyanın neresinde emperyalizme karşı mücadele edenler varsa gözlerini oraya dikiyor ve bu mazlumların kavgasından güç alıyordu. Rusya emekçileri, Müslüman ülkelerin bağımsızlık için mücadele eden kadroları, Hintliler, Afganlılar, Mısırlılar bunlardandır. Onlar da Türkiye’yi arayıp buluyorlardı.

İngiltere, bütün adada egemenliği ele almak istedi ama İrlandalılar buna hep direndiler.

Kurtuluş Savaşı yıllarında Türkiye’nin bir kulağı da çetin bir ceviz olan İrlanda’daydı. Çünkü İrlanda yurtseverleri İngiliz emperyalizmine karşı mücadele ediyorlardı. Hem de yüzyıllardır, İngiltere’nin batısında, en yakın yeri Britanya adasına 32 km kadar kısa bir mesafede olan İrlanda adası, İlk Çağ’dan beri diğer Avrupa milletlerinden farklı özellikler göstermişti. Bu ada milattan önce 6.000 yıllarından beri yerleşim yeriydi. Uzun tarihi geçmişi atlayarak söyleyecek olursak İngiliz sömürgeciliği 12. Yüzyıl’dan beri bu ada halkına tebelleş olmuştu. Adanın özellikle kuzeyine İngiltere’den nüfus yerleştirdi. İngiltere, bütün adada egemenliği ele almak istedi ama İrlandalılar buna hep direndiler. Zaman zaman başarılar kazandılar, zaman zaman yenildiler. İrlanda ile İngiltere arasındaki mücadele, Hristiyanlığın iki mezhebinin mücadelesi biçiminde şekillendi. İrlandalılar, Katolikliğe bir milli özellik olarak sarıldılar. İngilizler ise Protestan’dı. 18. Yüzyılın başlarında Protestanlar, nüfusun yalnızca onda birini teşkil etmelerine rağmen adanın bütününe hâkim oldular. İrlandalıların isyanları durmadı.

Sonunda İngiltere Birleşme Yasası ardıyla bir yasa çıkardı. İrlanda İngiltere’nin bir parçası sayıldı. Birinci Dünya Savaşı patlak verdiğinde İngiltere ile İrlanda yurtseverleri arasındaki mücadele devam ediyordu. İrlanda yurtseverleri 1916’da bağımsızlık için bir ayaklanma başlattılar, İngilizlerin aldığı sert bastırma hareketi, yurtseverlerin gücünü ve sayısını daha da artırdı. Birinci Dünya Savaşı bittiğinden bir yıl sonra Türkiye emperyalizme karşı nasıl bir örgütlenmeye girişmişse İrlanda Yurtsever Partisi (Sinn Fein) de Dublin’de Cumhuriyet ilan etti. Cumhuriyeti ayakta tutmak için Türkiye’deki Kuvayı Milliye Ordusu gibi İrlanda’da İrlanda Cumhuriyet Ordusu (İRA) kuruldu. Bu tarihten sonra İstanbul’da olsun, Anadolu’da olsun Türkiye basınında İrlanda’dan haberler eksik olmadı.

Bu haberlerin başlıklarına örnekler verelim:

İrlanda kan içindedir.

İngilizler İrlanda’yı harap ediyor.

İrlanda ihtilali şiddetleniyor.

Hint ihtilalcileri İrlandalılarla beraber.

İrlanda ihtilali İrlanda mücadelesi

İrlanda meselesi ve İngilizlerin endişesi

İrlanda mebusu Şark Müslümanlarını Müdafaa ediyor.

Hür İrlanda.

İrlanda ihtilali yeniden başladı.

İrlanda’da kanlı ihtilal, İrlanda’da çarpışmalar devam ediyor.

İstiklal âşığı İrlandalılar, İrlanda ateşi.

Mezalim, Anadolu’da değil, İrlanda’da.

Bu başlıkları Hâkimiyeti Milliye, İkdam, Açıksöz, Yenigün, Vakit, Tevhidiefkâr, Öğüt, Babalık gibi Türk basınından naklettim.

İngiltere o tarihte üzerinden güneş batmayan bir imparatorluktu. Fakat yanı başındaki küçücük bir ada ülkesi olan (70.285 km kare, Türkiye’nin onda biri kadar hile değil.) İrlanda’nın bağımsızlık hareketiyle başa çıkamıyordu.

Anadolu hareketinin İrlanda yurtseverleri ile belirlenmiş bir ilişkisini bilmiyoruz. Yalnız Enver Paşa’nın, Moskova’da kurduğu İslam İhtilal Cemiyetleri İttihadı’nın 5 Temmuz 1921 tarihli bildirisinde İrlanda ihtilalcileri ile ilişkide olduğu ileri sürülüyor. Bu yayınlardan iki yoruma da değinelim:

Kastamonu’da yayımlanan Açıksöz gazetesinin 24 Aralık 1921 tarihli sayısında İsmail Habib şöyle yazıyordu:

“İrlanda’nın dersi: Kuvvet her şey değildir, İngiltere geç fakat temiz anlar. Türkiye’nin esir olamayacağını da anlayacaktır.”

Bu bahsi, Hâkimiyeti Milliye gazetesinin 11 Şubat 1921 tarihli sayısından bir yazının özeti ile bitirelim. İrlanda kahramanlarının övüldüğü bu yazıda deniliyor ki:

“Gün gelecek, uzun gecelerde birbirimize Kuzey’in beyaz sisleri içindeki sarı adamların baş döndürücü cesaretlerini, efsanevi fedakârlıklarını anlatacağız.”

Türk milleti ile İrlanda milletinin silah arkadaşı olduğunu biz çoktan unuttuk. Uzun kış gecelerinde birbirimize İrlanda ile Türkiye’nin silah arkadaşlığından söz eden yok! Ama tarih unutmuyor. Kim bilir dönemin İrlanda basısında Tük Kurtuluş Savaşı için ne gibi yazılar yayımlandı.

İşte size ilginç bir araştırma konusu.

Zeki SARIHAN, “Bütün Dünya”, Aralık 2015
zekisarihan@butundunya.com.tr
PDF