....Şimdi de olasılıkların ne rol oynadığı ilk bakışta görülmeyen ve daha ilginç bir konu olan yıldız fallarına geçiyorum.Tipik bir örneği ele alalım:''Aslan burcunda doğduysanız gezegenler bu hafta sizin için çok elverişli bir konuma girecek ve hem aşkta hem de şans oyunlarında kazanacaksınız,ama eğer burcunuz Başak ise bu hafta uçakla yolculuk yapmayın,evden çıkmayın ve sağlığınıza özen gösterin.''Astronomlar ve fizikçiler,''(Türkçeye uyarlamak için Ali diyorum) Ali aslan burcunda doğmuştur'' ve ''Ali bu hafta şans oyunlarında kazanç sağlayacak''biçiminde anlatılan iki olayın birbiriylele bağlantılı olduğunu kesinlikle kabul etmeyeceklerdir.Aynı şey,''Ali Balık burcunda doğmuştur'' ve ''Ali bu hafta uçağa binerse başına bir şey gelecek'' biçiminde anlatılan olaylar için de söz konusudur.Gerçekten de birbiri ile hiç bir ilgisi blunmayan ve bu nedenle olasılıklar teorisine göre bağımsız olan iki olay için bundan daha iyi bir örnek verilemez.Dolayısıyla burada Ali'nin Aslan ya da Balık burcunda doğmuş olmasınn şans oyunlarında kazanma olasılığını etkilemeyeceğini söyleyebiliriz.Bunun gibi,Balık burcunda doğmuş bir kişinin uçakla yolculuk yapmasının diğer burçlarda doğmuş kişilere kıyasla daha tehlikeli olmadığı da açıktır.Sonuç olarak yıldız fallarının hiçbir anlamı ve yararı yoktur.

Kural:Saçma olduğunun ispatı

''A olayı'' ve ''B olayı'' bağımsızsa...
Olasılık (''A''nın gerçekleşmesi durumunda ''B'')=(''B'')
Diğer bir anlatımla,''A''nın gerçekleştiğini bilmek bize ''B'' ye ilişkin hiçbirşey söylemiyor ve ikinci olayın olasılığı (''B'')ninki ile eşit kalıyor.''A'' ve ''B'' nin bağımsız oldukların varsayarak bu görüş doğru olur.('A'' ve ''B'' bağımsız değilse aralarında korelasyonlar-bağlantıar-olduğu söylenir.)

Diğer bir deyişle...

Havanın nasıl Venüs'ün bir kaç hafta önceki konumuna hassas bağlılık gösterirken aynı zamanda da istatistiksel açıdan bundan tümüyle bağımsız olabileceğini teknik yönden kısaca anlatmaya çalışacağım.Varsayalım ki ''x'' incelediğmiiz sistemin,örneğin evrenin(ya da daha iyisi idealize edilmiş bir evrenin) herhangi bir başlangıç durumudur ve diğer bir takım şeyler arasında Venüs'ün konumunu ve bulunduğumuz yerdek hava koşullarını da kapsamaktadır.Eğer x birkaç hafta önceki durum ise bugün öğleden sonraki durum f(t)x olacaktır,burada f(t) zamansal evrim operatörü olmakra ve (birkaç hafta öncesinen bugüne dek grülen zaman içindeki evrimi anlatacak biçimde)sistemimizin durum uzayının değişimini temsil etmektedir.Sistemimizin olası başlangıç durumlarını içeren A olarak tanımladığımız bir durumlar kümesi bulunmaktadır.Bizim bu kümedeki durumlar arasından bir seçim yapma olasılığımız yoktur,yani gerçek başlangıç durumunu kesin biçimde bilmiyoruz.(İşimizi kolaylaştırmak için sadece Venüs'ün başlangıç durumunu kesin olarak bilmediğimizi kabul edelim.)Bugün öğlden sonraki hava durumu ile ilgili çeşitli olasılıklar f(t)A kümesi içindeki tüm noktalarca tanımlanmaktadır.Daha sonraki bölümlerde inceleyeceğimiz gibi başlangıç durumuna hassas bağlılık olgusu nedeniyle f(t)A havaya ilişkin tüm olasılıkları kapsamakta ve dolayısıyla da oldukça geniş bir küme olmaktadır.Bugün öğleden sonra yağmur yağması ile ilgili durumlar kümesinin B olduğunu varsayarsak f(t)A nın bir bölümü B'nin içinde,diğr bir bölümü ise dışında kalacak ve bu nedenle Venüs'Ün birkaç hafta önceki konumun etkileri bugün öğleden sonra bulunduğunuz yerde yağmur yağmayacağının saptanmasını engelleyecektir.Evrenin bugün öğleden sonra yağmur yağması olasılığını içeren ve birkaç hafta öncesine ilişkin olarak bildiklerimize uyan durumları ise f(t)AnB kesişmesinin olduğu noktalardır.Bu kesişme konusundasöyleyebileceğiniz ne var?
Tartışmamızı sürdürebilmek için,birçok zamansal evrim için zamn içinde değişmeyen ve çeşitli olayların olasılıklarını tanımlayan doğal bir olasılık ölçüsü(m)kullanacağız.Örneğin,m(f(t)A)=m(A),''A'' olayının başlangıç durumuyla bağlantılı olasılığıdır.Ayrıca m[(f(t)A)nB),''A'' olayının birkaç hafta önceki ve ''B'' de bugün öğlden sonraki olasılığıdır.Çoğu zaman büyük t için geçerli olan tanım,m[(f(t)A)nB]=m(A)xm(B) dir.Karıştırma(mixing) dı verilen bu özelliğin anlamı şudur:f(t)A o denli içiçe geçmiş bir kümedir ki B'nin içindeki bölümü B'nin [m(B)] ile ölçülen büyüklüğü ile doğru orantılılık gösterir.
Yukarıda değindiğimiz karıştırma özelliğini olasılılar açısından yorumlarsak bunun bizi,bugün öğleden sonra yağmur yağması ile,Venüs'Ün birkaç hafta önceki konumunun(istatistiksel yönden)bağımsız olaylar olduklarının varsayılması ile aynı sonuca götürdüğünü görürüz.[m(A)=0 olması,uygun bir sınır saptamakla çözümlenebilecek önemsiz bir teknik ayrıntıdır.]
İstatistikse bağımsızlığın yukarıdaki yoldan ortaya konması,kesin bir kanıt isteyen bir matematikçi için doğal olarak yeterli değildir.Oysa biz bu kanıtı verebilecek durumda olmaktan çok uzağız-problemimiz bunu için fazla güç.Eğer fizikçiyseniz matematiksel bir kanıtın yokluğu sizi rahatsız etmeyebilir ama bunun yerine başka şeyler istersiniz.Örneğin,en başta problemimizde başlangıç durumuna hassas bağlılığın varlığınıi gösteren belirtileri arar ve ''birkaç hafta''nın kaç hafta olduğunu bilmek istersiniz.Bundan sonr Venüs'Ün konumu ile tam olarak neyin anlatılmasının amaçlandığının da kesin biçimde bilmeniz gerekir(eğer dikkat etmezseniz Venüs'Ün konumu hangi mevsimde bulunduğunuz ve dolayısıyla o mevsime özgü hava koşulları ile bağlantılı duruma gelebilir.)Ayrıca karıştırma sorununu incelemek gereğini de duyarsınız.Tüm bunların doğrudan ele alınmalarının çok güç olması nedeniyle de yağmur yağması ile Venüs'ün konumunun istatistiksel bağımsızlığına ilişkin kestirimlernizde ne gibi yanılgılara düşebileceğinizi önceden saptamaya çalışırsınız.Olası yanılgılardan biri Venüs gözlemlerine uygun düşecek biçimde havayı değiştiren akıllı bir dış etkenin varlığından kaynaklanabilir,ama günümüz teknolojisinde bu çok geçerli sayılmaz.En son olarak da,eğer konu yeterince ilginizi çekiyorsa,hava durumu ile Venüs'Ün konumunun birbirinden bağımsızlığını doğrulama amacına yönelik bir dizi gözlem ve istatistiksel deney yapabilirsiniz.
Yukarıda anlatılanlar arasında bir noktanın açıklığa kavuşturulması gerekiyor.Akıllı bir dış etkenden ne kastediyoruz?Şimdilik bu soruya verilebilecek tek yanıt,bunun normalde beklenmeyecek bağlantılr kurabilen bir varlık olduğudur.Eğer düşünürseniz bunun akıl yoluyla ya da zeka kavramının pek de kötü bir tanımlaması olmadığını görürsünüz.

David Ruelle
''Rastlantı ve Kaos''
TÜBİTAK YAYINLARI

Hmmmmmm

çok yakın bi arkadaşımın ablası x dergisinde editör olarak çalışıyo . geçenlerde bi sohbette bu konu açıldı . derginin aylık burç yorumlarını bi kaç kafadar arkdaş toplanıp birlikte yazıyolarmış . tamamen sallama yani hakikaten saçma

Burç karakterlerinin büyük ölçüde doğru olduğuna inanıyorum çünkü bu insanlığın binlerce yıllık gözlem ve tecrübesini ortaya koyuyor ama yıldız falına inanmıyorum. Gaybı ve olacakları ancak Allah bilir.

Burç karakterlerinin büyük ölçüde doğru olduğuna inanıyorum çünkü bu insanlığın binlerce yıllık gözlem ve tecrübesini ortaya koyuyor ama yıldız falına inanmıyorum. Gaybı ve olacakları ancak Allah bilir.

Bu yoruma katılmamak mümkün değil...