Kısa ABD-Türkiye ilişkileri tarihi

Truman doktrininden bu yana ABD’nin, Türkiye’deki siyaseti doğrudan belirlediğini biliyoruz. Adım adım gidelim:

- Türkiye’yi NATO’ya sokan, ABD’ye göbekten bağlayan ikili anlaşmaların imzacısı Adnan Menderes’in iktidara taşınması.

- 27 Mayıs’ın ertesinde, Türkiye’nin, adı, temsilciliğini yaptığı Amerikan şirketi ile anılan Morrison Süleyman’a teslimi.

- Süleyman Demirel’in, İskenderun Demir Çelik, Seydişehir Alüminyum, Bandırma Sülfürik Asit, Artvin Yonga tesisleri ve Aliağa Rafinerisi’nin yapımı için Ruslardan yardım alması üzerine; 27 Mayıs Anayasası’nın özgürlük ortamından hoşlanmadığını “Sosyal uyanış, ekonomik gelişmeyi aştı” diyerek açık eden Orgeneral Memduh Tağmaç’a 12 Mart darbesinin yaptırılması.

- Ecevit-Erbakan koalisyonunun 1974 Kıbrıs Harekâtı’nı düzenlemesi üzerine konan ABD ambargosu.

- CHP’nin yeniden iktidara gelmesi üzerine, Aralık 1978’de gerçekleştirilen Kahramanmaraş katliamı (olayın içinde casus olarak görev yapan sözde Milli Piyango satıcıları ile ABD Büyükelçiliği Başkâtibi Robert Alexander Peck de vardır) ve ardından gelen öldürümler, toplu kıyımlar, yurttaşların birbirine kırdırılması.

- Beyaz Saray’dan, ABD Milli Güvenlik Konseyi Türkiye Masası sorumlusu Paul Henze’ye “Senin generaller Türkiye’de darbe yaptılar” ifadesiyle aktarılan 12 Eylül 1980 darbesinin gerçekleşmesi.

- CIA Ortadoğu Şefi Graham Fuller’in deyimiyle güçlenen sol hareketin yerine Türkiye’nin siyasi İslamcılığın “yeşil kuşağı” ile sarılması.

- ABD’de her anlamda form tutturulan Turgut Özal’ın iktidara getirilmesi.

- ABD vatandaşı Tansu Çiller’in Başbakan olması.

Bundan sonra kurulan Bülent Ecevit’in başkanlığındaki koalisyonun, Ortadoğu, Irak ve Kıbrıs politikaları konusunda ABD ile ters düşmesi üzerine gelişen olayları da şöyle özetleyebiliriz:

Başta ABD olmak üzere dünya egemenlerinin Dünya Ekonomik Forumu toplantısı 2002’de New York’ta toplandı. Toplantıya Türkiye’den üç “yükselen lider adayı” çağrılmıştı. Biri dönemin ekonomiden sorumlu Devlet Bakanı Kemal Derviş, ikincisi dönemin Dışişleri Bakanı İsmail Cem, diğeri de İstanbul Belediye Başkanı Recep Tayyip Erdoğan’dı.

New York toplantısı sonrası, ABD’nin yükselen lider adaylarından Kemal Derviş, Mayıs 2002’de ABD’ye gitti ve ortadan kayboldu. Başbakan Ecevit bile kendisine ulaşamazken Derviş aniden “Türkiye erken seçime gitmeli” açıklaması ile siyaset meydanına döndü. MHP Başkanı Devlet Bahçeli bu öneriyi havada kaptı.

Ecevit’in partisi DSP, “yükselen lider adayı” İsmail Cem ve Hüsamettin Özkan eliyle parçalandı ve yeni bir parti kuruldu.

Solu bölen partiyi kurduran Kemal Derviş son anda CHP’ye kaydırılınca; “yükselen lider” adaylarından Recep Tayyip Erdoğan’ın partisi AKP aradan sıyrılarak seçimi kazandı ve iktidar oldu.

ABD’nin Irak’ı işgali için Meclis’e getirilen tezkereye karşı çıkan Deniz Baykal, ABD’ye sığınmış emekli vaizin cemaati tarafından çekilmiş bir kasetle CHP’nin genel başkanlığından uzaklaştırılırken Recep Tayyip Erdoğan, ABD’nin Büyük Ortadoğu Projesi eşbaşkanlığına getirildi.

ABD’nin son vizeyi askıya alma sürecini, bu kısa tarihsel akışı göz önünde tutarak değerlendirirsek; Suriye ve Irak’ta -Ruslarla da dayanışma içinde- “bağımsız” bir politika izlediğini sanan Saray’daki AKP’linin durumunu çok daha iyi algılarız.

Işık KANSU, 14 Ekim 2017
kansu@cumhuriyet.com.tr