News of Tartışma

ŞU PARA DEDİKLERİ (6)
Marksizmi içeriden eleştirerek aşmaya çalışan İtalyan marksistleri (operaïstes ve post-opéraïstes), meta dönemi, içinde ‘teolojik incelikler’ barındırdığı için bir türlü anlaşılmaz ve karşısında elleri havaya kaldırmaktan başka çare kalmamıştır diyen kaz kafalı entellektüellerin uğraşı alanı olarak kalmıştır demektediler.
Onlara göre, artık Voltaire ve La Metrie’lerin ‘pür aklın eleştirisi’nin kavramlarını a priori olarak koyarak ne ‘yaşam’ ve ne de ‘tarih’ incelenebilir. Şimdi daha çok ‘somut’ zamanıdır.
Bu ‘somut’a, sonradan dönmek üzere, bir mim ...

ŞU PARA DEDİKLERİ (5)
Güncel yaşamımızda, her önüne gelenin ‘düşünce özgürlüğü’nden yana olduğuna ilişkin sözler duyarız.
İddia edelim, bu tür konuşmalar yapanların, hatta bilmem nereden doktoralı olsalar bile, ‘düşünce’ üzerine düşünmüş olabileceklerini kabul etmek zordur.
Düşünce üzerine düşünmek demek, ‘soyutlama gücü’nü kullanabilmek demektir.
Ne var ki, soyutlamanın ‘iyi kullanım’ı (bon usage) olduğu gibi ‘kötü kullanımı’ da (mauvais usage) olabilir.
Alberto Toscano’, “bugün bile davranışlarımızı soyutlamalar yönetiyor” (*) derken; Marx, Grundrisse’de, « En genel soyutlamalar, ancak, ...

ŞU PARA DEDİKLERİ (4)
Şimdi yavaş yavaş bir ‘bilimsel yöntem’in kuruluşuna yönelebiliriz.
Marx, « Ekonomik biçimlerin çözümlemesi ne mikroskop ve ne de kimyadaki reaksiyonların yardımıyla değil, ama sadece soyutlama gücü aracılığıyla yapılabilir » diyordu.
Nitekim, Suzanne de Brunhoff da Marx’ın para kuramına ikili bir ‘soyutlama’ ile başladığını söylüyordu.
Ancak ‘soyutlama’ bir şey gibi değil ama, bir araç olarak, ekonomik ve toplumsal formasyonun yeniden üretiminin tarihsel devinimi içinde bir ‘ilişki’ gibi düşünülmektedir.
Bu ‘ilişki’nin ‘kurumsallık’ anlamına ...

ŞU PARA DEDİKLERİ (3)
Dikkat edilirse, sonuçta ‘para’yı, ‘ölçü’ ve aracı’ olmaktan ‘güven’, ‘kesinlik’ ve giderek ‘iman’a dayandıran paracı ekonomistler de, bir anlamda ‘imajinasyon’ yapmaktadırlar.
Ki, gerçekten hemen hemen tüm bilimsel çabaların temelinde ‘soyutlama’ vardır.
Ancak bunun bir ‘bilimsel soyutlama’ olup olmayacağını ileride göreceğiz.
Öncelikle ‘para’nın ‘değer ölçüsü’ ve ‘değişim aracı’ olmasının yanısıra ‘özgül bir talep’ konusu olmasının nedenleri araştırılırken, kendisinden seksen yıl önce Marx tarafından yapılan soyutlamaya benzer biçimde, Keynes de, genel kuramına, “altın, ...

ŞU PARA DEDİKLERİ (2)
Kapitalist ya da olmayan bir ‘ekonomi’nin ‘para kuramı’nı yapmak başka, tamamen ‘para’ya dayalı bir ekonomideki (économie monétaire) parayı ele almak başkadır demiştik.
O nedenle birinciler Simiand’dan Keynes’e, Friedman’dan Aglietta-Orléan’a değin, neredeyse tüm ‘paracı ekonomist’lerin öylesine sofistike, öylesine karmaşık model ve kuramları vardır ki, mesleği ekonomi olanlar bile net bir kanıya varmakta güçlük çekebilirler.
Bu köşenin okurları nasıl anyalabilsinler, değil mi ama?
Oysa, bizce ‘bilim’in en belirgin özelliği konuyu ‘en yalın biçimiyle’ ...

ŞU PARA DEDİKLERİ
Konuyla ilgili olarak birkaç dikkat çekici yazının ardından, artık ‘para’ konusuna girebiliriz.
Neden para ve ne işimize yarayacak diye sorulabilir.
Denildiği üzere, eğer son söylenecek olanı başlangıçta söyleyecek olursak, en genel haliyle içinde yaşadığımız ‘ekonomik sistemi’, iktidarların ‘ekonomi politikaları’nı, gelişmiş ülkelerin ülkemiz üzerindeki ‘baskı politikaları’nı ve Robert Boyer’in deyimiyle “bir çırpıda dünyayı anlamamıza yarayan bir araç’ olduğu için...
Kuşkusuz ne paranın ‘tarihi’ ve ne de en sofistike ‘para politikaları’nı özetleyecek değiliz.
Ki ...

FETİŞİZMİN FES’İ
Bugün 30 Ağustos Zafer Bayramı. Türkiye’de ‘Ordu’su dahil ‘Devlet’ ve onu ele geçirmiş olan ‘Siyaset’, kendilerini temsil eden ‘Fes’lerini havaya atarak sözde kutlamalar yapmaktadırlar. Oysa bu ‘Fes’in başına geçirildiği gövde yani ‘Halk’, gerçek bir ‘fetiş’ olan bu ‘Fes’in fetişizminden kurtulmadıkça bu kutlamaların ‘zaferin anlam’ıyla zerre ilişkisi yoktur.
***
İşte bu yazıda fetişizmin ‘Fes’inde sözedeceğiz.
Ya da Marx’ın kendi deyimiyle en önemli iki ‘buluş’u olan a- emeğin ‘kullanım değeri’ ve ‘değişim değeri’ olarak çifte ...

FETİŞİZMİN FE’Sİ
‘Fetişizm’i açıklamaya nereden başlamalı sorusunu kendi kendime sorarken,Yalçın Küçük’ün ‘bugüne değin yazılmış olan tüm iktisat kitpalarını yakmak gerekir’ sözünü anımsadım.
Demek ki, bugüne değin, öncelikle ‘ekonomi’ alanında, ‘bilim’ diye, ‘model’ diye, ‘plan ve program’ diye ileri sürülmüş ‘ne’ varsa, tümünü önce bir kenara koymamız gerekiyor.
‘Faiz’ diye ‘döviz’ diye ‘para’ diye ve ‘sermaye’ diye ne varsa, oturup yeniden tanımlamamız gerekiyor.
Örnek olsun, bilinen ya da çözümlemesi yapılan ‘ekonomik kriz’lerin 1850’lerden itibaren bir tarihi ...

FETİŞİZM
Etimolojik olarak ‘Fetiş’ sözcüğü, Latince ‘yapay’ ve Portekizce ‘büyü’den türetilmiştir denilebilir.
Kuşkusuz her alanda ayrı bir anlam yüklemesi olabilecektir.
Ancak Ekonomi Politikte, Marx tarafından ‘meta fetişizmi’ konusunda kullanılmıştır.
Öyle ki, değişik yerlerde ve hatta aynı paragrafta ‘giz’ (secret), ‘gizil’ (mystérieux), kapris, bilmece (enigme), anlaşılmaz (hiéroglyphe) olarak tanımlanmıştır.
Bu giz, gizem, büyü ve hatta tapınılacak (tabu) şey ne için kullanılmış olabilir denirse; kapitalizmle birlikte, ‘kişiler arasındaki ilişkiler’ sanki ‘şeyler arasındaki ilişkiler’miş gibi ve ‘şeyler arasındaki ...

FETİŞİZM ÜZERİNE
Bilinen anekdota göre “eğer şeylerin görünümleri ile özleri aynı olsaydı bilime gerek kalmazdı”.
Öyleyse ‘özcü’ (essencialiste) yaklaşım, şeylerin görünümlerinin gerisinde yatan ‘öz’ü yakalama çabasından başka bir şey olmayacaktır.
Oysa Aristo’dan buyana, felsefenin temel sorunu ‘varlık/yokluk sorunu’ olup, önce ‘insan’ın kendi kendisini sorgulamasıyla başlanmaktadır.
‘İnsan nedir?’ ya da ‘ben neyim’?
Ki, Descartes’le birlikte ‘Ben düşünebilenim’ (cogito ergo sum) aşamasına gelinmiştir.
İnsanlık ‘sosyal’ bir anlayışa eriştiğinde ise, ‘nedir?’ sorusundan önce ‘sosyal’in bir ‘varlık’ (être étant) ...