News of Tartışma

MARX’TA PARA
Marx kapitalist üretim incelemesine, belirli toplumsal ilişkileri bağrında taşıyan meta üretimi, onların değişim ve dolanımı çözümlemesiyle başlıyor.
Para, ilk bakışta kapitalist belirlenmenin dışında tutuluyormuş gibi görünmektedir.
Oysa klasik ekonomistler ve özellikle Ricardo çözümlemesine, mal üretiminin toplumsal koşullarından hareketle, belli bir ölçü (étalon) malla başlıyordu.
Tam da bu nedenle, Schumpeter, Marx’ın para kuramının Ricardo’nun gerisinde kalacağını söyleyecektir (*).
Kaldı ki, kimi marksistler bile, Marx’ta paranın ‘bilimsel’ bir tanımından çok, onun toplumsal ilişkiler ile özel ...

DUYURU-YORUM
Değerli okuyucu,
Türkiye’nin yakın tarihindeki iki uğursuz ‘12 Eylül’ün ardından, yarından itibaren yeni bir yazı dizisine başlıyorum.
Başlığı ‘Marx’ta Para’.
Türk okuyucusunun bilmediği ya da tamamen yanlış bildiği iki sözcük.
Biri, duyulduğunda tüyleri diken diken eden, ancak kesinlikle belirteyim ki doksan milyonluk Türkiye’de doksan kişinin bile gerçekten tanıyamadığı bir kişi.
Ya da, hakkında ne duymuş ne okumuşsa, baştan sona çarpıtma, baştan sona eksik, baştan sona yanlış olan biri.
Diğeri, yatağa her girip gözler kapatılığında ...

ŞU PARA DEDİKLERİ (12)
Sonh-Rethel’e benzer eleştirileri Moishe Postone’un da yaptığını, ancak onu ayrı bir başlıkta ele alacağımızı belirtelim.
Ancak şu kadarı söylenmelidir ki, Moishe Postone, daha anlaşılır bir biçimde, toplumsal ilişkilerin sadece kapitalist üretim tarzında bizzat emeğin kendisi üzerine temellendiğini ileri sürmektedir.
Kendi kör dinamizmi üzerinde de denilebilir.
Kapitalist olmayan toplumlarda ise, emek, yaşamın başka katmanlarında bilinçli kararların nesnesi olabilmektedir.(*)
Marx’ta, ürünlere ‘değer nesnelliği’ veren, yani onların değerini belirleyen ‘soyut emek’ten başkası değildir.
Sohn-Rethel ...

ŞU PARA DEDİKLERİ (11)
Her ne kadar 70’li yıllarda, ve özellikle Almanya’da, Sohn-Rethel’in tezleri çok tartışılmış ise de, onun ekonomi politiğin eleştirisine yaptığı katkıyı yadsımak olanaklı değildir.
Bilme kuramına gelince, ‘gerçek soyutlama’nın epistemoloji alanına girmediğine ilişkin savlar da yok değildir (*).
Her şeyden önce şu sorunun yanıtına bakmak gerekir: gerçekten Sohn-Rethel meta soyutlamasının kökenini üretim alanından değişim alanına kaydırmış mıdır?
Çok daha önemlisi, bu toplumsal soyutlamanın yol açtığı kötülüklerin kalkması ya da kaldırılması nasıl olacaktır? ...

ŞU PARA DEDİKLERİ (10)
Soyut düşünceye Eski Yunan filozoflarının katkısını, sıradan bir mantıksal işlem olarak değil ama paranın dolanımı sayesinde, bir apaçıklığın soyutlaması olarak görmektedir Sohn-Rethel.
Ve bunun insanlık tarihine bir katkı olmanın ötesinde, belirgin bir toplumsal-ekonomik faktör olarak değerlendirmektedir.
Alselm Jappe ise, bunu ‘yansıma kuramı’nın daha titiz bir varsiyonu olarak değerlendirecek ve onun ‘değişim’de ≪ fondement mystique d'une forma formans sans origine≫ görülmemesi için çabaladığını ileri sürecektir.
Kuşkusuz, filozofların kendi kavramlarının kökeninde ne yattığını ...

ŞU PARA DEDİKLERİ (9)
İşte kafa ve kol emeğinin ayrılması gibi, ilk temel bölünme ortaya çıkmış olacaktır. Ki, Sohn-Rethel’in başyapıtının da başlığını oluşturacaktır: Travail intellectuel et travail manuel -Geistige and körperliche Arbeit, 1970
Ancak henüz ‘değişim’in ortaya çıkması için bir neden yoktur. Kölelik, kabilecilik ya da savaş, toplumların yaşamlarını sürdürmelerine yetmektedir.
Ne zaman ki, Millattan Önce IIIncü ve IInci yüzyıllara gelinir ve ‘ticaret’ bir gereksinme olur, ‘değişim’ ve dolayısıyla ‘soyutlama’ da bir gereklilik/zorunluluk olur.
İki ...

ŞU PARA DEDİKLERİ (8)
Sohn-Rethel, işe ‘değişimde soyutlama’yla başlayacaktır: iki malın değişimi için bir üçüncü malla karşılaştırılması gerekmektedir. Böylece bu üç malın bir ortak özü (subtance) olmalıdır, ki o da ancak malların somut niteliklerinden ve olası somut kullanımlarından hareketle soyutlama yapılarak bulunabilecektir.
Marx’a göre, iki malın değişimindeki bu ‘üçüncü öge’, içeriğine bakılmaksızın, emek tarafından oluşturulmaktadır: sözkonusu malların üretimi için gerekli basit zaman olarak emek. Ki Marx bunu ‘soyut emek’ diye tanımlamaktadır.
İşte Sohn-Rethel bu noktada ...

ŞU PARA DEDİKLERİ (7)
Spinoza için “gerçek düşünce kendi nesnelerinden ayrı şeylerdir. Örneğin, çember bir şeydir, çember düşüncesi ayrı bir şey. Çünkü çember düşüncesi, bir merkezi ve çevresi olan bir şey değildir. Vücud düşüncesinin de vücudu yoktur”.
Burada ‘somut nesne’ ile ‘tanıma nesnesi’nin ayrıldığını görüyoruz.
Oysa Marx, “bütünsellik, kavramanın ve düşüncenin bir ürünüdür ama, somutun somut bütünselliği olduğu ölçüde doğrudur” diyecektir.
Yani, “düşünülmüş bütünsellik olarak somut bütünsellik, somutun mantıksal (mentale) tezahürü olarak, gerçekte düşüncenin, (yani) ...

ŞU PARA DEDİKLERİ (6)
Marksizmi içeriden eleştirerek aşmaya çalışan İtalyan marksistleri (operaïstes ve post-opéraïstes), meta dönemi, içinde ‘teolojik incelikler’ barındırdığı için bir türlü anlaşılmaz ve karşısında elleri havaya kaldırmaktan başka çare kalmamıştır diyen kaz kafalı entellektüellerin uğraşı alanı olarak kalmıştır demektediler.
Onlara göre, artık Voltaire ve La Metrie’lerin ‘pür aklın eleştirisi’nin kavramlarını a priori olarak koyarak ne ‘yaşam’ ve ne de ‘tarih’ incelenebilir. Şimdi daha çok ‘somut’ zamanıdır.
Bu ‘somut’a, sonradan dönmek üzere, bir mim ...

ŞU PARA DEDİKLERİ (5)
Güncel yaşamımızda, her önüne gelenin ‘düşünce özgürlüğü’nden yana olduğuna ilişkin sözler duyarız.
İddia edelim, bu tür konuşmalar yapanların, hatta bilmem nereden doktoralı olsalar bile, ‘düşünce’ üzerine düşünmüş olabileceklerini kabul etmek zordur.
Düşünce üzerine düşünmek demek, ‘soyutlama gücü’nü kullanabilmek demektir.
Ne var ki, soyutlamanın ‘iyi kullanım’ı (bon usage) olduğu gibi ‘kötü kullanımı’ da (mauvais usage) olabilir.
Alberto Toscano’, “bugün bile davranışlarımızı soyutlamalar yönetiyor” (*) derken; Marx, Grundrisse’de, « En genel soyutlamalar, ancak, ...