News of Tartışma

İSTATİSTİK ve POLİTİK
Türkiye’de, şu son dönemde olduğu gibi, hemen her dönemde, özellikle ‘pahalılık’ ve ‘enflasyon’, ki iki ayrı ‘terim’dir, konusunda olduğu gibi, kimi ‘istatistiksel’ veriler tartışılagelmiştir.
Son tümceden olarak, örneğin Paris ‘pahalı’ bir kenttir ama ‘enflasyon’ yok denecek kadar azdır.
Yani, enflasyon, fiyatların doğal artışı değil, ama ‘paranın değer yitirmesinden dolayı, daha çok para ile daha az mal ve hizmet alımı’ demektir.
Biz burada, bu konulardan çok, TUİK, (tuik mi tavuk mu, kim koymuşsa ...

KAVRAMLAR GÖÇÜ (XII)
Korumacılık
‘Serbest değişim’ ilkesi, XIXncu yüzyılın ikinci yarısından itibaren, ve özellikle geri bir tarım ülkesi olan Almanya tarafından eleştirilir oldu.
Ekonomist Friedric List (1789-1846), ekonomide ve politikada ‘liberal’ olmasına karşın, hani ‘serbestlik’ yanlısı olmasına karşın, Almanya’da bir ‘öğretici korumacılık’ (protéctionisme éducative) politikası uygulanmasını isteyecektir.
List’in kitabının ise, Almanya’yı, Prusya’dan Almanya’ya dönüştüren Otto von Bismarck (1815-1898)’ın ‘başucu kitabı’ olduğu söylenir.
Dönem, Osmanlı’da Mithat Paşa (1822-1883)’nın önce Tuna Vilayeti ve Bağdat Vilayeti’nden sonra Başvezir ...

KAVRAMLAR GÖÇÜ (XI)
Serbest Ticaret
Bugün ‘rekabet’in yerine ekonomi politikte bir başka ‘terim’, ‘kavram’, ‘kuram’, ‘mekanizma’ koyulabilmiş değildir.
Sözgelimi, ‘birlikte yarışım’ denilip, karşıdakini ‘rakip’ ya da ‘hasım’ olarak görmek yerine, biribirlerini tamamlayıcı, destekleyici bir ‘yarışım’ ortamı, sadece ekonomi politik alanında değil ama yaşamın tüm alanlarında kurulamaz mı?
Örneğin özellikle spor ‘yarışma’larında, diyelim öylesine yıkıcı (knock out) sonuçları olan boks maçı sonrası taraflar biribirlerine sarılarak rinkten inmektedirler.
O nedenle yarışma (compétition) ile rekabet (concurrence) arasında önemli ...

KAVRAMLAR GÖÇÜ (X)
Ekonomik Rekabet
Buraya kadar söylenilenleri toparlayacak olursak;
1° Evrim, uyum, yaşam savaşımı gibi terimler Darwin öncesinde de var idiler
2° Ancak Darwin bütün bu terimleri yeni bir çerçevede biçimlendirerek (configuration), bitki ve hayvan türlerinin ‘doğal ayıklanma’ yoluyla ‘dönüşüm’ (transformation) geçirmelerini bir ‘bütünsel kuram’ içinde açıklamayı başardı
3° Darwin’in ‘evrim kuramı’ bu bakımdan tam anlamıyla ‘bilimsel devrim’ niteliği taşımaktadır
4° Ancak bu dönüşüm kerte kerte, gıdım gıdım yani aşamalı (graduel) olarak gerçekleşmektedir
5° ...

KAVRAMLAR GÖÇÜ (IX)
Darwin’in D’si
Şimdi hangi kitabı açsanız, hangi ansiklopediyi incelerseniz inceleyin, Darwin deyince ya da ‘Evrim Kuramı’ deyince, ‘en yetenekli olan/en güçlü olanın yaşayabileceği’ bir ‘ideolojik anlayış’la karşılaşırsınız.
Öylesine bir ‘ideolojik’ anlayış ki, ikiyüzyıldan fazla bir süredir ‘baskın ideoloji’ olarak süregelmektedir.
Bilim tarihi bakımından, bu ‘evrimcilik’ ideolojisini, ‘işlevselcilik’ gibi başka ideolojiler de izlemiştir.
O arada, ‘yapısalcılık’ vb ‘ideoloji’ler de olmadı değil.
Bilim tarihinde, amerikalı bilim tarihçisi ve felsefecisi Thomas Samuel Khun’un, 1962 yılında ...

KAVRAMLAR GÖÇÜ (VIII)
Eşitlik ‘aile’de başlıyor
Diyorduk ki, embriyonun oluşumunda babanın özellikleri mi yoksa ananınki mi baskındır sorusu, biyolojistler kadar filozoflar arasında da tartışılıyordu.
Matematikçi ve fizikçi, ki o dönemin filozofları hemen hemen hep böyledir, Fransız Jean Louis Maupertuis (1698-1759) kalıtımda her ikisinin payı da eşittir diyerek en önemli bijolojik keşfini yaptı.
Hayvanların kökeni (Sur l’origine des animaux) ve İnsan soyundaki Çeşitlilikler (Vaiétés dans l’espece humaine) başlıklı çalışmaları, kalıtım (hérédité) konusunda tüm XIXncu yüzyıl boyunca ...

KAVRAMLAR GÖÇÜ (VII)
Biyoloji ve Bilimler
Bugün bir televizyon kanalında, bir bayan profesör, ‘bilimlerin anası biyolojidir’ dedi.
Bir ‘dil sürçmesi’ midir diyelim? Hayır, öyle öğrenmiş zavallı.
Bilimlerin ‘babası’ da var mı acaba?
Büyük olasılıkla ‘babası’nı tanınmamakta...
‘Felsefe’ ve ya da ‘Tarih’i ‘baba’ olarak görenler de var oysa.
Ancak, bizim bu yazı dizimizde daha çok ‘biyoloji’den ve ‘sosyo-biyoloji’den sözettiğimiz de ortada.
Ne var ki, biyolojinin diğer bilimleri etkilemesinde, eğer ölçü iyi tutturulamazsa, nasıl bir ‘kavram dejenerasyonu’na ...

KAVRAMLAR GÖÇÜ (VI)
Algı ve altıncı duyu
Çoğu kez, “altıncı duyum beni yanıltmaz, şu şöyle olacak vallahi” türü tümceler kuranlarımız olur.
Bir de ‘algı’, ‘algı operasyonu’ türü çokbilmişlik örneklerimiz vardır.
Kuşkusuz burada bu terimlerin psikolojik, ontolojik ve patolojik çözümlemelerine girecek değiliz.
Ancak şu kadarını söyleyebiliriz: Düşünce ekolleri içinde Viyana Çevresi adıyla anılan bir ekol ve Einstein’i bile etkileyen bir fizikçi/filozof var; Ernst Mach (1838-1916).
Her ne kadar, Paris Komünü’nü destekleyen bu Alman/Avusturyalı ‘sosyal demokrat’ın ampirizmini, ...

KAVRAMLAR GÖÇÜ (V)
‘Kucaklaşma’
Marx ve Engels’le anılan sosyalizmin, - ki, onların düşündüğü daha çok komünizmdir- dışındaki kimi sosyalizm akımları darwinizmden şu ya da bu şekilde etkilenmişlerdir.
Değil mi ki, sosyalizm, kapitalizmin ‘doğal gelişmesi’ne bir ‘müdahale’yi öngörmektedir; işte geçen sayıda sözünü ettiğimiz soyarıtımcılık (öjenizm) da bir tür ‘müdahaleci toplumsal örgütlenme’ görüşü üzerine temellendirilmeye çalışılmıştır.
Böylece, İngiliz matematikçi ve istatikçisi Karl Pearson (1857-1936)’un ‘bulguları’ biyomedcen ya da biyometri kadar ‘toplum’a da uyarlanmak istenmiştir.
Pearson’a göre ‘yaşam ...

KAVRAMLAR GÖÇÜ (IV)
Soyarıtım (Eugénisme)
Darwinizmin genel olarak ‘bilimsellik’e kazandırdıklarına yeri geldikçe değineceğiz.
Ancak, eğretilmeli (métaphorique) olarak, nasıl başkalaşıma (métaphormose) uğratıldığına ilişkin örnekler arasından, aynı zamanda meteorolojinin kurucusu tarafından kurulan soyarıtım (eugénisme) kuramına bakalım.
Sosyal darwinizmin çok ileri götürülerek onun nasıl tam karşısına çıkarılmış olduğuna ilişkin bir örnek olması bakımından da öğretici olacak.
Özünde, doğabilimciliğin (naturalisme) doğrudan topluma uyarlanmasının bir biçimi olarak soyarıtımcılık, toplumsal ilerleme açısından bireysel yetkinliğe dayanmaktadır.
Yani ‘doğal düzen’de, bireyler yetkinlik ve ...