News of Tartışma

CUMHURİYET
Cuhuriyet’in ‘felsefî’ ve ‘bilimsel’ niteliklerine tarihsel bir göz atış olarak ‘Sol/sosyal demokrasi/ sosyalizm’ başlıklı bir yazı dizisi yayınladık.
Orada, Cumhuriyet kavramının kavramsallaştırılma çabalarına ilişkin kimi düşünüre gönderme yapmıştık.
Bunların içinden, Jean Jaurès’in “Cumhuriyet olmaksızın sosyalizm güçsüz ve sosyalizm olmaksızın Cumhuriyet bir hiç (vide) olacaktır”, gibi sözlerinin altını çizmiştik.
Oysa, Türkiye’de öcü gibi gösterilen ‘sosyalizm’ kavramı, ‘sosyal bilimler’in ortaya çıkışıyla birlikte tartışmaya açılmıştı.
Türkiye’de, Cumhuriyet’le ilgili olarak ileri geri dillendirilen “kimsesizlerin kimsesi olmak” tümcesi tam ...

SOL/SOSYAL DEMOKRASİ/SOSYALİZM (10)
‘Sosyalizm’ kavramının ‘sosyal bilimler’in ortaya çıkışıyla birlikte ortaya çıktığını söylemiştik.
‘Bilimsel sosyalizm’ ise, bir başına ele alınabilecek bir konu olup, ayrı bir yazı dizisinde değerlendirilebilir.
Bununla birlikte Jean Jaurès’in ‘Cumhuriyet olmaksızın sosyalizm güçsüz ve sosyalizm olmaksızın Cumhuriyet bir hiç (vide) olacaktır” sözü de unutulmamalıdır.
Türkiye Cumhuriyeti’nin ise; 2 Mart 1919’da Moskova’da toplanan IIIncü Enternasyonal (Komintern)’de ‘ulusal hareketler’in emperyalizmi yenme konusunda gösterecekleri ‘devrimci dinamik’ olarak değerlendirmesinin ‘en somut’ örneği olduğu söylenebilecektir.
Gerçekten 1905’ten ...

SOL/SOSYAL DEMOKRASİ/SOSYALİZM (9)
Reich’ten Bundesrepublik’e
Aşağı yukarı tüm Orta-Çağ boyunca cermen halkları ve onlara bağlı olanlar, Kutsal Roma-Cermen İmparatorluğu içinde yer almışlardı.
1871 yılında, Almanya İmparatorluğu denilse de ilk modern anlamda ‘Devlet’, Bismarck tarafından kuruldu, ki IInci Reich olarak adlandırılmaktadır.
Burada Napolyon Bonapart’ın ‘İmparatorluk’unun da ‘modern Devlet’ niteliğini taşıdığını anımsatalım.
Şu farkla ki, birincisi ‘federal’ ikincisi ‘merkezî’ karakterde idiler.
Böylece, Bismarkçı Reich 1871-1918 arasında yaklaşık yarım yüzyıl sürmüş oldu.
1918-19 arasında ‘Alman Devrimi’ diye adlandırılan ...

SOL/SOSYAL DEMOKRASİ/SOSYALİZM (8)
Ulusal sorun ve sol
Genel olarak ‘sol’un ‘ulusal sorun’a şaşı baktığı ve ulusallığın ‘enternasyonalizm’ içinde erimesi gerektiği biçiminde bir ‘yanlış kanı’ vardır.
Bu konuda sözde solcuların öne çıkardıkları kaynak ise, Lenin’in isteği üzerine, Avustrurya’lı Otto Bauer’in ‘Ulusallık sorunu ve sosyal-demokrasi’ (1907) çalışmasına eleştiri olarak Stalin’in 1913 yılında kaleme aldığı ‘Ulusal Sorun ve Leninizm’ başlıklı çalışmasıdır.
Oysa Stalin, Marx’ın çok daha önceleri kimi ulusallıkların ‘ölümcül’ olduğuna ilişkin saptamaları doğrultusunda, Kautsky’nin ‘ulusların sürekliliği’ (pérennité ...

SOL/SOSYAL DEMOKRASİ/SOSYALİZM (7)
Cumhuriyet’in Alman ve Fransız toplumları tarafından nasıl anlaşıldığı ve neden öyle anlaşıldığı konusuna değinmiştik.
Burada, tartışmasız bir biçimde, ‘sözcüklerin gücü’nün nasıl kendisini ortaya koyduğuna işaret ederek geçelim.
Arnold Ruge’ün, büyük olasılıkla Marx’tan esinlenerek, Alman toplumunda res publica anlayışının olmadığına ilişkin görüşlerini ve 1848 yılında Frankfurt Parlemanto’suna Bresalau milletvekili olarak girdiğinde, parlamento kürsüsünden Almanya’nın, bizdeki söylenişiyle, ‘Bir ve Bölünmez” (une et indivisible) bir Cumhuriyet olması gerektiğini dillendirdiğinin altını çizelim (1).
Ayrıca Arnold Ruge, ...

SOL/SOSYAL DEMOKRASİ/SOSYALİZM (6)
Sosyalizmin, ‘şeylerin devinimi’ne uygun ‘düşünce devinimi’ (mouvements des idées) ve yaşamsal sezgilerle gerçeğin aranmasına yönelik bir ‘felsefî pratik’ olduğu söylenecek olursa, bunun bir ‘bilimsel pratik’ olacağı da söylenemez mi?
İşte sosyalizmin daha önceki tanım ve yorumlarının ötesinde ‘bilimsel sosyalizm’ olarak tanımlanması bu bakış açısıyla olmuştur. Böylece, “Filozoflar, bugüne değin, dünyayı yorumlamakla yetinmişlerdir, oysa asıl olan onu dönüştürmektir” denmiştir.
Öte yandan, ‘sosyal bilim’ olarak ‘sosyoloji’nin kuruculuğu, yazarının keyfine göre şu ya da bu ...

SOL/SOSYAL DEMOKRASİ/SOSYALİZM (5)
Felsefe profesörü olan Jean Jaurès 1885 yılında daha 26 yaşındayken milletvekili seçilecektir.
Laik ve evrensel Cumhuriyet’in ‘havari’si olarak bilinen Jules Ferry’nin (1832-1893) yönetiminde Millet Meclis’ine giren Jaurès henüz kendi ‘sosyalizm’ düşüncesini geliştirmiş değildir (1).
Jaurès, 1906 yılı seçim propagandaları boyunca ‘Sosyal Cumhuriyet’ anlayışını paylaşmakta ve seçmenlerine de bu Sosyal Cumhuriyet için ‘inanç mesleği’ sahibi olmaları için çağrı yapmaktadır.
Jaurès’in kendi ağzından Sosyal Cumhuriyet’in ne olduğuna bakılacak olursa, “Yurttaşlarım, ben biri birinden ayrılmaz ...

SOL/SOSYAL DEMOKRASİ/SOSYALİZM (4)
Peki ama, demiştik, belli bir döneme ilişkin düşüncelerin, tutarlı bir bütünlük içinde olmaları ile zaman içinde değişim ve dönüşüm göstermelerini nasıl anlayabilir ve açıklayabiliriz?
Bunun için Rhin’in batı yakasına geçip, Alman (entelektüelleri) ve Almanya’nın Fransa’dan nasıl görüldüğüne bakmamız gerekmektedir.
Bu konuda, Fransa’da da ağırlıkları olan iki filozoftan biri Charles Philippe Théodore Andler (1866-1933) diğeri ise Jean Jaurès (1859-1914)tir.
Andler’in tezi ‘Almanya’da Devlet Sosyalizminin Kaynakları’ üzerine iken, Jaurès’inki ‘Alman Sosyalizminin Kökenleri’dir.
İlk bakışta ...

SOL/SOSYAL DEMOKRASİ/SOSYALİZM (3)
Sosyalizm
Prochasson, Erik Hobsbawn, (Labouring Men, Studies in the History of Labour, London, Weidenfeld and Nicolson, 1964) ve E.P. Thompson, (The Making of the English Working Class, Londres, Victor Gollancz, 1963) gibi yazarlar dahil bir kesim tarihçiler, sosyalizmi, ‘egemen kültür’ bağlamında sorgulanması gereken, bir başına bütünsel bir ‘kültür’ olarak görmekteydiler diyor.
Ancak, giderek ve yavaş yavaş, sosyalizm, ‘bilge kültür’ (culture savante) olarak bir başına düşünülmek yerine, toplumsal pratik ve temeller üzerinde, diğerleri ...

SOL/SOSYAL DEMOKRASİ/SOSYALİZM (2)
Episteme mi İdeoloji mi?
Jean Claude Vuillemin (1), Paul-Michel Foucault’nun (1926-1984) ‘episteme’ kavramına gönderme yaparak, düşüncenin derinde gizli olan tutarlılığının, tanımaya olanak veren ve günü geldiğinde açığa çıkması bağlamında konuya yaklaşmaktadır.
Yani ‘düşünce’lerimizin bir ‘tarihsel önselliği’ (à priori historique) vardır ve bir tür ‘arkeolojik’ çaba sonunda bunlar gün yüzüne çıkarılmaktadırlar. Ancak bu, episteme aracılığıyla, ‘bilgi’lerimizin belli bir tarihsel dönemde, üretim (ve belki yeniden-üretim) ve dönüşümü sonucunda olmaktadır.
Bir bakıma, Pierre Bourdieu’nün ‘habitus’u ...