News of Tartışma

MARX’TA PARA (25)
Kredinin bütüncül (unitaire) anlayışı
Marx’ın “kredi parası kuramı”nın kapsamını sistematik bir biçimde ele aldığını söylemek zordur.
O nedenle, Brunhoff da, Kapital’deki (tome II, livre troisième) açıklamaları abartmamak için, parasal kuramdan çıkarsanan kredinin bütünselliğini ‘anlayış’ terimiyle dillendirmenin daha doğru olacağını söylemektedir.
1° Sermaye piyasaları ve faiz haddinin tekliği
Marx’ın tanımlamaları arasında sermaye piyasasının farklı yönleri de bulunmakta ve örneğin uzun dönem borçlanmaların (emprunts) finanasal piyasası ile bankalar tarafından verilen kredilerin parasal piyasaları aradında ...

MARX’TA PARA (24)
Ne var ki, paranın birinci işlevi yani değer ölçüsü olması kredi parası tarafından doğrudan yerine getirelemez. Yani, ‘kredi parası’, ancak “kendi nominal değeri kadar olan gerçek para yerine geçtiği ölçüde” para olabilecektir. (1)
Bu dönüşebilirlilikğin (convertibilité) sadece kuramsal bir anlamı olduğu açıktır. Çünkü, normal koşullarda, banknotlar altını değil ama parasal alacakları gösterdikleri için, gerçek değiştirilebilirliliği içermezler.
O nedenle de, banknotların dolanımı “Banque d’Angleterre’in, kendi isteğiyle, bu banknotların değiştirilebilirliliğin garantisi olan ve kendi ...

MARX’TA PARA (23)
Bununla birlikte, Marx kredi sistemi içinde, “bu ticari kredi sisteminin sınırları” (1) ve yeniden başlamasının, para talebinin ‘peşin para’ gereksinmesine bağlı olduğuna işaret edecektir.
Çevrimin tamamen kapanması için; “Nakit olarak, ücretler, vergiler vb ödeme zorunluluğu da doğacaktır. Sonra tüccarlar arasında banka parasına gerek duyulduğu da olabilecektir. (Bütün bunlara karşın) Bir yeniden-üretim sürecinin yukarıda belirtildiği gibi eksiksiz yürüyemeyip, istisna olarak değil ama, zorunlu olarak birkaç yerden kopması da mümkün olacaktır” (2).
Üretim kollarının ...

MARX’TA PARA (22)
Kişisel yoksulluk veya zenginlerin lüks amaçları için ya da kapitalist olmayan, örneğin köylü, zanaatkâr vb’nin kredi alması durumunda, Marx, alınan borcu ödememe ya da ödeyememe konumuna düşebileceklerini söylemektedir (1).
Çünkü faiz (-riba) kapitalist ‘üretimin hücrelerinde’ yaşamını sürdürmektedir.
Fakat bu varlığını sürdürme, sadece Marx’ın kredinin kendi sisteminin ‘parasal baz’ı diye adlandırdığı şeyin varlığını sürdürmesi dolayısıyla olasıdır.
Tıpkı, sermayenin dolanım aşamalarının farklı olmasının, sanayi sermayesi ve finansal sermayenin karşılıklı bağımlılığına uyumlu olması ve ‘parasal ...

MARX’TA PARA (21)
Böylece Orta-Çağ ‘profesyonel faizcisi’nin tüccarla çatışması gibi, sanayi kapitalisti de finansçı kapitalistle çatışacaktır: “Kendisi için biriktirdiği para” (1), tüm sermaye biçimlerine uygulanabilen şemasında, bu kez artı-değer, ‘faiz’ olarak sermayeye dönüşmektedir.
Finans kapitalin, eski ve yeni, bu çifte yönlülüğünü kredinin incelenmesinde de buluyoruz; para çözümlemesindeki aynı yöntemsel sorun, tersine çevrilmiş bir biçimde de olsa, aynı sonucu vermektedir.
Gerçekten de, Marx kapitalizmde paranın rolünü çözümlemeden önce paranın genel kuramını kurmaya yönelmişti: kapitalist ...

MARX’TA PARA (20)
Açıkca söylemek gerekirse, Marx, ‘kredi sistemi’ni para kuramının üçüncü aşaması olarak ele almaktadır. Dahası ounun özgün biçimi, dolanım ve işlemelerinin yanısıra, aynı zamanda para, para-sermaye ve kredi ile olan ilişkilerini, ekonomik ajanlar arasındaki özgün ilişkelere bağımlılığını, artı-değerden hareketle sanayi ve finans kapitalistleri olarak ayrılmalarını ele almaktadır (1).
Kredinin parasal kuramını oluştucak olan ögelerin çoğu, daha Kapital’in II.cilt üçüncü kitabında yeralmaktadır. Hatta I.cilt de bile ‘finansal sermaye’ terimine rastlanmakta idi.
Yani finansal sermaye, ...

MARX’TA PARA (19)
II. KREDİ
Strüktür ve konjonktür
Baştan belirtilmelidir ki, Brunhoff, Marx’ın akılyürütmesine sadık kalınarak, çeşitli yerlerdeki çelişkili açıklamaları üzerinde pek durulmamasından yanadır.
Bu da, kredi çözümlemesinin, Marx tarafından Kapital’deki bilimsel soyutlamaya sadık kalınarak kuramsal bütünlüğün bozulmamasına özen gösterilerek ele alınacağı anlamına gelmektedir.
Bununla birlikte Marx’ın kredi konusunda pek uzun açıklama yapmamış olması kimi zorluklara yol açabilecek niteliktedir.
Nitekim Engels, Kapital’in üçüncü cildini (4 Kasım 1894) kaleme alırken aynı güçlüklerden sözedecektir: “ Yani, elimizde, ...

MARX’TA PARA (18)
Sweezy, malların fiyatlarından hareketle yeniden-üretim şemalarını yorumlayarak Marx’ın para kuramı ve yeniden-üretimin finansal koşullarından uzaklaşmaktadır.
Yani, paranın değeri ile malların değerini veri olarak alarak, yeniden-üretim şemasında malların fiyat sorununu varsayımsal olarak dışarıda bırakan Marx’ın akılyürütme düzenininden ayrılmaktadır.
Eğer para, fiyatı olan bir hesap birimi olarak ele alınırsa, özgüllüğünü kaybedecek ve eğer emek-değere eşit bir fiyatı varsayılacaksa o zaman da ‘nötr’ olacaktır.
Demek ki, fiyat sorunu ile yeniden-üretim koşulları sorunu biribirlerinden ayrı tutulmak ...

MARX’TA PARA (17)
Sabit sermayenin amortismanı için önceden hazırlanan para ile net yatırımın tüm işletmeler tarafından eşzamanlı olarak harcanacağı söylenemez. Çünkü kimi kapitalistler tutum yaparken kimileri paralarını üretim araçları piyasasında dolanıma sokacaklardır. Onların rezerv paralarının, finansal dalgalanmalara yol açmaması da ‘tasarruf’ ve ‘yatrım’ın genel dengesinin oluşması demektir.
Bununla birlikte, tutum ve tutumun çözülmesi (déthésaurisation) arasındaki denkleşme bir ‘belirsizlik ögesi’ olarak düşünülebilir.
Kuşkusuz finansal kararlar, burada yeniden-üretimin bütünsel koşullarına bağlı olup, özerk bir biçimde alınmamaktadırlar: tüm ...

MARX’TA PARA (16)
2° Paranın değeri verili, gerekli altın miktarı da yeterli iken, finansman sorunuyla ilgili Marx’ın açıklamaları, kapitalistlerin para biçiminde tasarruf kararlarının dengesini (ajustement) bulmaya yönelik olmaktadır. |Burada tasarrufun özgün yönü ile yatırım tasarısı (investissement bruts), dönem sonu itibariyle (expost) zorunlu olarak eşittir (1)].
Verili bir anda, finansal dengeyi sadece bu kararların etkilerinin denkleştirilmesi sağlayabilecektir.
Ne var ki, bu, hem paranın dolanım yasaları tarafından, hem sermaye dolanımı yasaları tarafından ve hem de sosyal ürünün ...