News of Tartışma

SOL/SOSYAL DEMOKRASİ/SOSYALİZM (1)
‘‘Marx’ta Para’’ yazı dizimizin sosyal medyada yayınlanmamış 6 yazısı kaldı. Suzanne De Brunhaff’un ‘Devlet ve Sermaye’ başlıklı kitabı ile diğer birkaç makalesinin de özetlendiği eklerlerle birlikte “Marx’ta Para/Kredi/Sermaye- Kapitalist Üretimin Finansmanı ve Sorunları” başlıklı bir kitap olarak hazırlanmış bulunuyor.
Kitabın yayını beklemeden, kalan son altı yazıyı isteyen okuyucuya özelden göndereceğimi belirtirken; Cumhuriyet’in yüzüncü yılı kutlamalarına gidilen şu günlerde, Cumhuriyet’in ‘felsefî’ ve ‘bilimsel’ niteliklerine tarihsel bir göz atış olarak Sol/Sosyal Demokrasi/Sosyalizm başlıklı yazı ...

MARX’TA PARA (35)
B ) KREDİ ve KONJONKTÜR
Marx, sıklıkla, sığ paracıların ‘sığ konjonktürcü’ olup olmadıklarını sorgulamaktadır; “Genel denge kuramına marksist yaklaşım, dengenin neden bozulduğu değil ama kapitalizmin gelişme biçimindeki çevriminin (cycle) neden yetersiz kaldığıdır” (1).
Tartışmasız, H. Bartoli’nin dediği gibi, Marx’ın bir çevrim (cycle) kuramı kurmadığı ama nedense Kapital’den kimi pasajlarına dayanarak çeşitli marksist çevrim kuramları türetilmektedir.
Bununla birlikte, Marx’ın konjonktürel dengesizliklere işaret etmesi, bunların düzenli dalgalanmalar olmayıp, Bartoli’nin kısmî kazalar dediği, kapitalist yapıların ...

MARX’TA PARA (34)
“Ulusal denilen bankaların metalik rezervlerinin üç işlevinin olduğu söylenebilir: (Bununla birlikte, bir başına bu koca rezervi düzenleyemeyerek iç ve dış ticaretin bir paralizasyonuna katkı verebilecektir).
1°Uluslararası ödemeler için kullanılabilecek evrensel para rezerv fonları
2° İç piyasa dolanımı için rezerv fonları, ki yerine göre artırıp azaltabilecektir
3° Depo ödemeleri için rezerv fonları ve banknotlar için konvertibilite
Metalik para tahsilatı, işbu üç işlevin her biri üzerinde ayrı ayrı etkin olan koşullar tarafından belirlenmiş olacaktır” ...

MARX’TA PARA (33)
Kapital’den alınan bu uzun alıntı, bir finansal krizin niçin ortaya çıktığı ve nasıl yayıldığını açıklamaktadır. Her ülke kendi dengesizlikleri dolayısıyla ilişkide olduğu ülkelerin finansal dengesini bozmaktadır.
Bununla birlikte bu finansal sorunların yayılması bir ‘zaman sorunu’ olup, hem üretim yeri ile ürünün son satıldığı piyasa arasındaki uzaklık ve hem de malların dağıtım ve nakit olarak ödenme süresini kapsayan bileşik zamanı kapsamaktadır. Ürünün başlangıç fiyatı ile nihai fiyatı arasındaki fark ise spekülasyona girmektedir.
Ticari ...

MARX’TA PARA (32)
Marx, uluslararası altının, genel finansal konjontür bağlamında dünya piyasası ölçeğinde dolandığını varsaymaktadır. Gerçekten de finansal konjonktür ekonomik konjonktürün bir yansımasından başka bir şey değildir. Çünkü parsal ve finansal devinimler, iç ve dış parasal ve finansal olmayan dalgalanmaları yansıtmaktadırlar.
Ne var ki, özgün finansal yapıların varlığı dolayısıyla ancak ‘kendi tarzları’yla yansıtabilmektedirler denilebilir. Örneğin “ödemeler dengesi, belirli bir ödeme tarihi olan ticaret dengesinin ardından gelmekte ” (1) olup, kendisi, belirli bir finansal süreye uymak ...

MARX’TA PARA (31)
Kredi sistemine tamamen ‘fiktif’ karakterini veren, aynı zamanda pür olarak bir finansal dolanımın gelişmesi ve finansal sistem olarak varlığını korumasıdır.
Finansman çevriminin son toplamda üretici kapitalistlerin gereksinmelerine bağımlı olabilmesi için, sürekli olarak kendi üzerlerine kapanması ve sermaye dolanımından bağımsız olarak ona eklemlenmesi gerekmektedir.
O nedenle kapitalizmde bile, kredi bir sistem oluşturmakta (para, ticaret parası gibi) kapitalizm-öncesi ögeler ile (atıl kredi çevrimi) (1) gibi kapitalizm sonrası ögelerin bir çoklu bileşimini kendinde toplayabilmektedir.
Demek ...

MARX’TA PARA (30)
Görülüyor ki, gelecekte üretilecek para-değer ya da sermaye-değerler üzerine hukuksal titrler, ya kamu borçları örneğinde olduğu gibi sermayeyi temsil etmemekte ya da reel sermaye değerinden bağımsız olarak yönetilmiş olmakta ve bir hak birikiminden (accumulation de droits) başka bir anlamı olmamaktadır (1).
Titrlerin, finans piyasasının özgül koşullarına göre dolanımı, geçmiş ile gelecekte olacakları göstermesine karşın, üretken sermayenin güncel dolanımını asla temsil etmemektedir.
“Demek ki, banka sermayesinin büyük bölümü, (harcanan sermaye olarak) Devlet fonları ...

MARX’TA PARA (29)
Kredi sisteminin üçüncü özelliği ve ‘fiktif sermaye’
Banka sistemi sadece depocular ile ödünç alıcılar arasında bir aracı olmayıp kendisi de ödünç verdiği krediler yoluyla bir depo işlevi görmektedir (1).
Ki bu, iki işlemin tamamlayıcılığı, gerçekte çoklu ögelerin biribirine girmesi demek olup, kimi zaman sosyal ödünç sermaye arzı ve kimi zaman da salt banka kredisi arzı biçiminde ortaya çıkamaktadır.
Sonuçta, banka etkinliğine dayanan bu banka aktiflerinin bir kesiminin herhangi bir likid tasarrufa dayanmadığı ...

MARX’TA PARA (28)
Bankalar, merkezileştirme rolleriyle, önemli bir miktarda ödünç sermayeyi ellerinde bulundurmaktadırlar: sanayi ve ticaret kapitalistlerinin işletilen ve rezrv fonları, finans kapitalistlerinin depoladıkları fonlar, likid paralar ve genel olarak para, sosyal sınıfların bütününün kullanımından alıkonulmuş olmaktadır (1).
Böylece banka kredisi, bankalar tarafından parasal olanakların sosyal arzının sağlam temelini oluşturan kurum olarak ortaya çıkmaktadır. Yani
“Kabul edilmelidir ki, gelişmiş ülkelerde kredi, disponibl para-sermayenin bankalar ve ödünç vericilerin ellerindeki depo olarak ödünç verilmeye hazır beklemektedir” (2). ...

MARX’TA PARA (27)
Eğer ‘faiz kategorisi’ni tanımlarken, onun ‘niceliksel’ kârın bir parçası olmasına karşın bölüşümün ‘niteliksel’ yönüne de vurgu yapılıyorsa, bu,
“finansör kapitalistler ve üretici kapitalistlerin gerçekten karşı karşıya geldikleri (çatıştıkları) ve sadece hukuksal olarak farklı kişilikler oldukları anlamında değil ama üretim sürecinde de farklı işlevler yüklendikleri varsayımına dayanmaktadır. Yani aynı sermaye farklı ellerde ve tamamen ayrı bir devinim göstermektedir. Biri sadece ödünç vermekte, diğeri ise üretimde kullanmaktadır” (1).
Ödünç sermayenin, ödünç alanın elinde ‘gerçek’ ...