News of Tartışma

FETİŞİZMİN FE’Sİ
‘Fetişizm’i açıklamaya nereden başlamalı sorusunu kendi kendime sorarken,Yalçın Küçük’ün ‘bugüne değin yazılmış olan tüm iktisat kitpalarını yakmak gerekir’ sözünü anımsadım.
Demek ki, bugüne değin, öncelikle ‘ekonomi’ alanında, ‘bilim’ diye, ‘model’ diye, ‘plan ve program’ diye ileri sürülmüş ‘ne’ varsa, tümünü önce bir kenara koymamız gerekiyor.
‘Faiz’ diye ‘döviz’ diye ‘para’ diye ve ‘sermaye’ diye ne varsa, oturup yeniden tanımlamamız gerekiyor.
Örnek olsun, bilinen ya da çözümlemesi yapılan ‘ekonomik kriz’lerin 1850’lerden itibaren bir tarihi ...

FETİŞİZM
Etimolojik olarak ‘Fetiş’ sözcüğü, Latince ‘yapay’ ve Portekizce ‘büyü’den türetilmiştir denilebilir.
Kuşkusuz her alanda ayrı bir anlam yüklemesi olabilecektir.
Ancak Ekonomi Politikte, Marx tarafından ‘meta fetişizmi’ konusunda kullanılmıştır.
Öyle ki, değişik yerlerde ve hatta aynı paragrafta ‘giz’ (secret), ‘gizil’ (mystérieux), kapris, bilmece (enigme), anlaşılmaz (hiéroglyphe) olarak tanımlanmıştır.
Bu giz, gizem, büyü ve hatta tapınılacak (tabu) şey ne için kullanılmış olabilir denirse; kapitalizmle birlikte, ‘kişiler arasındaki ilişkiler’ sanki ‘şeyler arasındaki ilişkiler’miş gibi ve ‘şeyler arasındaki ...

FETİŞİZM ÜZERİNE
Bilinen anekdota göre “eğer şeylerin görünümleri ile özleri aynı olsaydı bilime gerek kalmazdı”.
Öyleyse ‘özcü’ (essencialiste) yaklaşım, şeylerin görünümlerinin gerisinde yatan ‘öz’ü yakalama çabasından başka bir şey olmayacaktır.
Oysa Aristo’dan buyana, felsefenin temel sorunu ‘varlık/yokluk sorunu’ olup, önce ‘insan’ın kendi kendisini sorgulamasıyla başlanmaktadır.
‘İnsan nedir?’ ya da ‘ben neyim’?
Ki, Descartes’le birlikte ‘Ben düşünebilenim’ (cogito ergo sum) aşamasına gelinmiştir.
İnsanlık ‘sosyal’ bir anlayışa eriştiğinde ise, ‘nedir?’ sorusundan önce ‘sosyal’in bir ‘varlık’ (être étant) ...

‘ORTAK AKIL’
‘Bilimsel anlayış’ yazısının ardından, bu ‘anlayış’ın (compréhension) bireysel değil ama ‘ortaklaşa’ bir biçimi olabilir mi diye sorulabilir.
Nitekim 1970’li yıllardan itibaren ‘ortak anlayış’ (compréhension collective), ‘ortak düşünme’ (réflexion collective), ‘ortak karar’ (décision collective) ve ‘ortak eylem’ (action collective) konularında oldukça bol yayınlar yapılmıştır.
Ancak, bütün bu çalışmalar ‘işletme’ düzeyinde kalmış ve toplumsal düzeye çıkarılamamışlardır.
Daha doğrusu, toplumsal düzey sözkonusu olduğunda, ‘anlayış’ (compréhension) değil ama ‘zihniyet’ten (intelligence) sözedilmekte ve bir toplumun ‘bilgi’ (connaissance) ve ...

‘BİLİMSEL’ ANLAYIŞ
Başlığı gören sıradan okuyucu, bu konu beni aşar deyip geçebilirken, ‘kurumsal bilimci’ de bu konu yazarı aşar diyebilecektir.
Dikkat edilirse, ‘bilimsel’den sonra ‘yaklaşım’, ‘kuram’, ‘tutum’ değil ama ‘anlayış’ (conception) diyerek her iki tip okuyucuya hitap ettiğimizi söyleyelim.
Öncelikle ‘kurumsal bilimci’ derken neden ‘akademist’ ya da benim benimsemediğim bir deyişle ‘bilim adamı/kadını’ terimini kullanmadığımı açayım.
Toplumsal kurumlar (institutions), genelde ‘Devlet’, ‘Okul’, ‘Yerel yönetimler’, ya da ‘Parti’, ‘Dernek’ veya Sendikalar olabilirler.
Ancak ‘Aile’gibi hem ‘resmi’ ...

SAĞ/SOL BİTTİ DİYEN AKIL-DĀNĀLAR
Neredeyse ‘sağ/sol bitti’ söylencesi genelgeçer bir önerme olarak kabul edilip, tüm akılyürütmeler onun üzerine kurulmaktadır.
Bu tiplere ‘Akıldane’ ya da doğrudan Farçasıyla ‘Dana-akıllılar’ denilebilir ki, ben daha çok ‘çokbilmiş’ terimini yeğliyorum.
Bu çokbilmişler, solculuğu, ‘Sermaye/emek’ çelişkisine dayandıran en soyut düzeyi, kendi ‘sabit-fikirlilik’lerine uygun olarak, tartışılmaz bir ‘veri’ olarak almakta; emek deyince ‘işçi’den başkasını görmemektedirler.
Bunlara çokbilmiş dememe bakmayın, bunlar ‘cahil’dirler; okumamışlardır ama okumuş gibi görünürler.
‘Sınıf savaşı’nı küçümserler ama kendileri en ...

EŞİ BULUNMAZLIK
Felsefede, şiirde, edebiyatta ‘aşk’ nedir nasıldır, doğrusu pek bilmem.
Yine Platon’da, Aragon’da ya da uyduruk tasavvuf’ta aşk konusu da enine-boyuna işlenmiştir, ama onu da işleyenlere bırakalım.
Ancak ben burada, aşığın aşkı ile ‘eşi bulunmazlık’ arasından kimi galat-ı meşhur örneklere değinmek istiyorum.
Geçenlerde Türkiye’de yapılan anketlere göre (ne halkın ve ne de ulusun değil ama) nüfusun yüzde seksenlere varan kesimi ‘Atatürk’ diyormuş da başka bir şey demiyormuş.
AKP’lilerin bile yüzde ellisinden fazlası ‘Atatürk’ diyormuş. ...

YENİ BİR ‘HALKÇILIK’ TANIMINA DOĞRU (8)
Diyorduk ki, ‘tam’ ya da ‘gerçek’ demokrasinin, kendisini önünde-sonunda sınırlamayacak bir ‘üretim biçimi’ bulmadan kurulması ‘olası’ ama, ‘radikal demokrasi’ ve benzeri yaklaşımlarla ‘olanaklı’ değildir.
Bu durumda, ister istemez, kimi zaman ‘ütopik’ kimi zaman da ‘hayali’ bir tanımlamaya yöneleceğimiz sanılabilir.
Oysa, başından buyana ‘siyaset’ (la politique) ve ‘politika’ (le politique) arasındaki önemli ayırıma dikkat çekiyoruz.
Çünkü ‘politika’nın, halk diliyle ‘felsefe’nin de ötesinde bir ‘düşünce’ ve denilebilirse ‘düşünülmüş düşünce’ ya da ...

YENİ BİR ‘HALKÇILIK’ TANIMINA DOĞRU (7)
‘Halkçılık’ın kavramsallaştırılması ya da halk deyimiyle ‘adının konması’nın düz bir mantıkla ‘popülizm’ yerine ‘halkçılık’ demekle olmayacağını söylemeye bilmem gerek var mıdır?
‘Sorun’un bir ‘yöntem’ sorunu olduğu ve bizim de ‘özcü’ (essentialiste) bir yöntem izleyeceğimizi söylemiştik.
Bu konuda ilk adımın Laclau-Mouffe tarafından atıldığı ve kısaca ‘proletarya’ yerine kimilerince ‘alt-sıfılar’ diye çevrilen ama bizim ‘bağımlılaştırılan kesimler’ diye çevirdiğimiz (population subalterne) kesimlerin ‘Türkiye sosyolojisi’ne ne kadar uygun düştüğü çıplak gözle bile görülebilmektedir. ...

YENİ BİR ‘HALKÇILIK’ KAVRAMINA DOĞRU (6)
Buraya kadar, ‘Halk’ ve ‘Halkçılık’ diyerek geldik, peki ama, haklı olarak o üzerinde fırtınalar kopartılan ‘Ulus’(Millet) nerede kaldı diye sorulabilir.
İnsanların ‘zihninde’ diyeceğiz...
Çünkü ‘Ulus’, ‘Ulusal sınırlar’, ‘Ulusal değerler’, ‘Ulusal çıkarlar’ gibi kavramların tümü ‘ekonomi politik’in bir ‘bilim’ olarak ortaya çıktığı dönemde, klasik denilen ‘ekonomist’lerin bir ‘mantıksal öncelik’i olarak konulmuş ‘kavram’lardır.
Ne var ki, ‘öncelik’in mantıksal kanıtlanmasına çalışmak, öncelenen ‘şey’in ortadan kalkmasına yol açmaktadır.(*)
O nedenle, klasik ekonomistler ve ...